„Finnland“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
CarsracBot (spjall | framlög)
m r2.6.4) (robot Bæti við: rue:Фіньско
Bumbuhali (spjall | framlög)
m stafsetningarvillur o.fl., typos fixed: ennþá → enn þá, meðfram → með fram, tvennskonar → tvenns konar using AWB
Lína 75:
== Landafræði og umhverfi ==
=== Jarðfræði og landslag ===
Finnland prýða mörg þúsund vatna og eyja. [[Stöðuvatn|Stöðuvötn]] sem eru 500 m² að flatarmáli eða meira eru 187.888 talsins og eyjarnar 179.584. Saimaa-vatn er eitt þessara vatna og er það 5. stærsta stöðuvatn í [[Evrópa|Evrópu]]. Finnskt landslag er að mestu leyti flatt, en þó er það hólótt á svæðum. Hæsti punktur landsins er [[Halti]] (1328 m) í norðurhluta [[Lappland]]s, við landamæri Noregs. [[Barrskógur]] þekur landið að mestu leyti og lítið er af ræktanlegu landi. Algengasta bergtegundin er [[granít]]. Það er alltaf nálægt yfirborðinu og sjáanlegt þar sem jarðvegur er af skornum skammti. [[Jökulruðningur]] er algengasta jarðvegstegundin, þakin þunnu lagi af mold. Meirihluti eyjanna eru í suðvesturhluta [[Finnska eyjahafið|Eyjahafsins]] (hluti af eyjaklasa Álandseyja) og meðframmeð fram suðurströnd Kirjálabotns.
 
=== Plöntu- og dýraríki ===
Lína 86:
Af stórum villtum spendýrum, eru þau algengustu [[skógarbjörn]] (þjóðardýrið), [[Úlfur|gráúlfur]], [[elgur]] og [[hreindýr]]. Önnur algeng spendýr eru [[rauðrefur]], [[rauðíkorni]] og [[fjallahéri]]. Sumar sjaldgæfari skepnur eru [[flugíkorni]], [[kóngsörn]], [[hringanóri]] og [[heimskautarefur]], sem er talinn vera í mestri útrýmingarhættu. Þjóðarfugl Finnlands er [[álft]]. Algengustu fuglategundirnar eru [[laufsöngvari]], [[bókfinka]] og [[skógarþröstur]].
 
Á [[Saimaa]]-vatnasvæðinu í suðaustur Finnlandi býr [[hringanóri|Saimaa-hringanóri]] (''Phoca hispida saimensis''), ein af þremur [[ferskvatnsselur|ferskvatnsselategundum]] í heiminum. Samtök finnskra náttúruverndarsinna hafa barist fyrir verndun hringanórans og hefur tekist vel að bjarga honum frá útrýmingu. Samt sem áður telst dýrið ennþáenn þá vera í útrýmingarhættu. Nú er talið að um 270 Saimaa-hringanórar séu á lífi. Það er talið að ef að fjöldi þeirra kæmist upp í 400 seli, myndi stofninn komast úr útrýmingarhættu.
 
Vegna veiða og áreita í gegnum tíðina hefur mörgum dýrum á borð við kóngsörn, skógarbjörn og [[Gaupa|gaupu]] fækkað mjög. En vegna mikillar verndunar og stofnunar víðlendra [[þjóðgarður|þjóðgarða]] hefur fjöldinn aftur aukist undanfarin ár.
Lína 114:
Megin stjórnsýslueiningar Finnlands eru [[Sveitarfélag|sveitarfélögin]] (á [[finnska|finnsku]] ''kunta'', [[sænska|sænsku]] ''kommun''), eru þau 348 að tölu 2009<ref>[http://www.kommunerna.net/ Kommunerna vefur finnskra sveitarfélaga]</ref>. Kosið er til sveitarfélagstjórna í beinum kosningum fjórða hvert ár. [[Sveitarstjórn]] og [[borgarstjórn]] eru í grófum dráttum það sama, fyrir utan muninn á dreifbýli og þéttbýli. Frá árinu [[1977]] hefur ekki verið greint á milli [[borg]]a, [[bær|bæja]] og [[dreifbýli]]s. Sveitarfélög eru sjálfstætt stjórnvald innan ramma laga sem sett eru af ríkinu. Enginn getur áfrýjað ákvörðunum sveitarfélags svo lengi sem þær eru löglegar.
 
Sveitarfélög hafa með sér tvennskonartvenns konar skipulagt samstarf. Annars vegar í tuttugu samstarfseiningum sem eru nefndar á [[finnska|finnsku]] ''maakunta'' og á ''landskap'' [[sænska|sænsku]]. Hlutverk þessara héraðssamtaka er menntunar og heilsugæslusamstarf. Hins vegar eru sjötíu og fjórar samstarfseiningar sem nefndar eru á [[finnska|finnsku]] ''seutukunta'' og ''ekonomisk region'' á [[sænska|sænsku]]. Hlutverk þessara samstarfseininga er efnahagssamvinna.
 
[[Álandseyjar|Áland]] hefur sjálfstæða stöðu innan finnska ríkisins með eigið lögþing og heimastjórn og er þar að auki formlega eigið fylki.