Upprunamerking

Upprunamerking vöru er merki sem tengir hana við ákveðið landfræðilegt svæði þar sem hún er upprunnin (t.d. land, hérað eða bæ). Notkun upprunamerkinga getur verið eins konar vottun þess að varan búi yfir ákveðnum eiginleikum eða njóti tiltekins orðspors vegna þessarar tengingar.

Pipar frá Esplette í Frakklandi með upprunamerkingunni AOC Appellation d'Origine Contrôlée.

Upprunamerkingar eiga sér langa sögu og Evrópuríki hafa notað vörumerki til að einkenna matvöru frá tilteknum ræktunarsvæðum (sjá t.d. Chianti) og lagt bann við misnotkun eða eftirlíkingum. Sumar upprunamerkingar eru jafnframt vottun um að varan uppfylli tilteknar gæðakröfur sbr. upprunamerkingu á Parmesanosti. Í Evrópusambandinu er til kerfi verndaðs uppruna fyrir heiti matvæla sem eiga sér langa hefð í þeim tilgangi að vernda orðspor vörunnar og verja hana fyrir samkeppni. Þannig máttu danskir ostaframleiðendur t.d. ekki lengur nota heitið fetaostur yfir ost sem þeir framleiða úr kúamjólk en líkist annars grískum fetaosti sem er úr geitamjólk.

Í alþjóðaviðskiptum hefur verið reynt að koma á reglum um upprunamerkingar. Lissabonsáttmálinn um vernd og skráningu upprunamerkinga var gerður árið 1958 en 1997 höfðu einungis 17 ríki undirritað hann. Samningur Alþjóðaviðskiptastofnunarinnar um hugverkarétt í viðskiptum frá 1994 tilgreinir tvö skilyrði sem aðilar samningsins skuldbinda sig til að uppfylla varðandi upprunamerkingar: að hægt sé að koma í veg fyrir misvísandi upprunamerkingar sem gefa til kynna að varan komi annars staðar frá en hún gerir í raun, og að hægt sé að koma í veg fyrir merkingar á vínum sem innihalda upprunamerkingu en bæta við „í anda“, „af gerð“ eða einhverju slíku, jafnvel þótt réttur uppruni komi annars staðar fram og jafnvel þótt ekki sé um ósanngjarna samkeppni að ræða. Undantekning frá þessu eru upprunamerkingar sem komin er hefð á að nota sem almennt heiti.