Útgáfa síðunnar 6. desember 2010 kl. 10:16 breyta MagnúsSveinnHelgason (spjall \| framlög) 599 breytingar m →‎Tenglar ← Eldri breyting		Útgáfa síðunnar 6. desember 2010 kl. 17:58 breyta taka aftur þessa breytingu Cessator (spjall \| framlög) 50.763 breytingar Ekkert breytingarágrip Nýrri breyting →
Lína 10: == Ferill í stjórnmálum == [[~~File~~Mynd:GOVREAGAN.jpg\|thumb\|vinstri\|Ronald og Nancy Reagan að halda upp á sigur Reagans sem ríkisstjóra Kaliforníu á Biltmore-hótelinu í Los Angeles.]]▼ ▲[[File:GOVREAGAN.jpg\|thumb\|vinstri\|Ronald og Nancy Reagan að halda upp á sigur Reagans sem ríkisstjóra Kaliforníu á Biltmore-hótelinu í Los Angeles.]] Ronald Reagan var upphaflega félagi í [[Demókrataflokkurinn\|Demókrataflokknum]] í [[Bandaríkin\|Bandaríkjunum]] en skipti yfir í [[Repúblikanaflokkurinn\|Repúblikanaflokkinn]] árið 1962. Árið 1966 var hann kjörinn ríkisstjóri Kaliforníu og endurkjörinn árið 1970. Lína 20 ⟶ 18: == Forsetatíð == ~~Regan~~Reagan var 69 ára gamall þegar hann var kjörinn [[forseti]] og er elsti einstaklingurinn til að taka við embættinu. Í innsetningarræðunni 1981, sem hann skrifaði sjálfur, staðhæfði hann að "í„í yfirstandandi erfiðleikum er ríkisvaldið ekki lausnin á vandamálum okkar, heldur sjálft ~~vandamálið"~~vandamálið“ (e: In this present crisis, government is not the solution to our problem; government is the problem), og vísaði þar til þess efnahagsvanda sem Bandaríkin stóðu frammi fyrir, hárri verðbólgu, efnahagslægð og atvinnuleysi. Tuttugu mínútum eftir að Reagan sór [[embættiseið]] var [[Gíslatakan í Tehran 1979-81\|52 bandarískum gíslum]] sleppt en þeim hafði verið haldið föngnum í 444 daga í [[Sendiráð Bandaríkjanna\|bandaríska sendiráðinu]] í [[Tehran]], höfuðborg [[Íran]]. ▼ ▲Regan var 69 ára gamall þegar hann var kjörinn [[forseti]] og er elsti einstaklingurinn til að taka við embættinu. Í innsetningarræðunni 1981, sem hann skrifaði sjálfur, staðhæfði hann að "í yfirstandandi erfiðleikum er ríkisvaldið ekki lausnin á vandamálum okkar, heldur sjálft vandamálið" (e: In this present crisis, government is not the solution to our problem; government is the problem), og vísaði þar til þess efnahagsvanda sem Bandaríkin stóðu frammi fyrir, hárri verðbólgu, efnahagslægð og atvinnuleysi. Tuttugu mínútum eftir að Reagan sór [[embættiseið]] var [[Gíslatakan í Tehran 1979-81\|52 bandarískum gíslum]] sleppt en þeim hafði verið haldið föngnum í 444 daga í [[Sendiráð Bandaríkjanna\|bandaríska sendiráðinu]] í [[Tehran]], höfuðborg [[Íran]]. === Morðtilræði === Þann 30. mars 1981 var Ronald ~~Regan~~Reagan sýnt [[morðtilræði]] fyrir utan Hilton hótel í [[Washington D.C.]] Auk forsetans særðust þrír menn í árásinni. Árásarmaðurinn [[John Hinckley Jr.]] skaut sex skotum að forsetanum. Eitt skot hæfði fjölmiðlafulltrúa Hvíta hússins James Brady í höfuðið, annað hæfði lögreglumann í bakið og hið þriðja hæfði einn lífvarða forstans. Síðasta skotið endurkastaðist af bíl forsetans og hæfði hann í handlegginn og vinstra lunga. Litlu munaði að verr færi, því skotið staðnæmdist fáeinum sentimetrum frá hjarta hans. Forsetinn náði fljótt fullum bata, sömu leiðis lífvörðurinn og lögreglumaðurinn. Fjölmiðlafulltrúi forsetans, James Brady, var hins vegar bundinn við hjólastól enda alvarlega slasaður. Ásamt konu sinni helgaði Brady krafta sína baráttu gegn ofbeldisverkum þar sem skotvopnum er beitt. Við hann er kennd ''The Brady Campaign'' og ''The Brady Center to Prevent Gun Violence'', sem hafa verið áberandi í þessari baráttu. Í kjölfar árásarinnar vaknaði umræða um nauðsyn hertrar löggjafar gegn óheftri vopnaeign. Reagan lýsti sig þó engu að síður andsnúinn hertri löggjöf gegn skammbyssueign. Lína 32 ⟶ 29: Í gegnum söguna hefur fjöldi tilrauna verið gerður til að ráða forseta Bandaríkjanna af dögum. Þó fjórar hafi tekist ([[Abraham Lincoln]], [[James. A. Garfield]], [[William McKinley]] og [[John F. Kennedy]]) hafa flestar hafa mistekist, árásarmennirnir ekki næð að komast í tæri við forsetann, ekki hæft hann, eða verið yfirbugaðir í þann mund er þeir hugðust fremja ódæðið. Af forsetum Bandaríkjanna eftir stríð voru gerðar tilraunir til að ráða [[Harry Truman]] og [[Richard Nixon]] af dögum. Í báðum tilfellum voru árásarmennirnir yfirbugaðir í skotbardaga. Tvær tilraunir voru einnig gerðar til að ráða [[Gerald Ford]] af dögum. Eins og þekkt er var John F. Kennedy ráðinn af dögum í Dallas, Texas. Reagan er fyrsti sitjandi forseti Bandaríkjanna til að særast en lifa af morðtilraun. === Efnahagsstefna === Þegar að Regan tók við af Jimmy Carter var [[verðbólga]] í Bandaríkjunum 12,5%. Undir stjórn [[Paul Volcker]], [[Seðlabankastjóri Bandaríkjanna\|seðlabankastjóra Bandaríkjanna]] (1979-1987) tókst að koma böndum á verðbólgu, og þegar Reagan lét af völdum var verðbólga komin niður í 4,4%. Eitt helsta markmið og kosningaloforð ~~Regan~~Reagan var að lækka [[Skattar\|skatta]]. Reagan stóð við það loforð með stórri skattalækkun árið 1981. Þó Reagan hafi hækkað skatta að nýju árin 1982 og 1983 er hans fyrst og fremst minnst fyrir þessa stóru skattalækkun, enda hafði hún í för með sér umtalsverðar breytingar á bandaríska skattkerfinu, þar sem skattar í hæstu hátekjuþrepunum voru lækkaðir úr 70% í 50%. [[Hátekjuskattar]] voru lækkaðir enn frekar árið 1986. Reagan réðst einnig í umtalsverða [[afreglun]] á flestöllum sviðum efnahagslífsins. Reglum var meðal annars létt af fjármálafyrirtækjum, þar með talið sparisjóum, sem átti þátt í [[Sparisjóðahrunið í Bandaríkjunum, 1986-1991\|sparisjóðahruninu]] í lok áratugarins (e: ''the Savings and Loan Crisis'', eða ''S&L Crisis''). === Utanríkisstefna === Þann [[23. október]] árið [[1983]] í [[Beirút]] var gerð [[árás]] á bandaríska [[Friðargæsluliði\|friðargæsluliða]] og dóu 241 og meira en 60 særðust þegar að vöruflutningabíll með [[sprengiefni]] sprakk. Regan vildi [[hernaðaraðgerð\|hernaðaraðgerðir]] gegn [[Hezbollah]] en ekkert varð úr þeim. Aðeins tveimur dögum seinna, þann [[25. október]] gerðu [[Bandaríkjamaður\|Bandaríkjamenn]] innrás í [[Grenada]] þar sem [[valdarán]] hafði átt sér stað. Árásin var stutt en var samt fyrsta stóra hernaðaraðgerð [[Bandaríkin\|Bandaríkjanna]] síðan í [[Víetnam]]. í þessu stríði létust [[16]] bandarískir [[hermaður\|hermenn]] og [[116]] særðust. í [[desember]] sama á eftir að ný [[ríkisstjórn]] tók við í Grenada var bandaríska [[herlið\|herliðið]] dregið til baka. Tilraunir Reagan til að auka völd og áhrif Bandaríkjanna í Mið-Ameríku voru ekki allar jafn árangursríkar, samanber [[Íran-kontra hneykslið]]. ~~Regan~~Reagan fór í að efla bandaríska [[Her\|herinn]] gegn [[Sovétríkin\|Sovétríkjunum]] sem hann kallaði hið vonda [[heimsveldi]] í einni af sínum ræðum og hann spáði því að [[kommúnisti\|kommúnistinn]] myndi falla og að þessi [[hugsjón]] væri enn einn sorglegi kaflinn í sögu [[mannkyn\|mannkynsins]]. ~~Regan~~Reagan og ríkistjórn hans var mikið í mun að styðja við and-kommúnískar hreyfingar, meðal annars í [[Afríka\|Afríku]], [[Asía\|Asíu]] og [[Suður-Ameríka\|Suður-Ameríku]] til að koma í veg fyrir útbreiðslu kommúnismans. Stuðningur Bandaríkjanna við [[afgani\|afganska]] uppreisnarmenn var einn liður í að enda hersetu [[Sovétmaður\|Sovétmanna]] í [[Afganistan]] en dæmið átti eftir að snúast við seinna meir þegar Bandaríkjamenn réðust inn í Afganistan árið [[2001]]. Árið [[1983]] var [[Stjörnustríð\|stjörnustríðs]] áætlunin kynnt og fól hún það í sér að verja Bandaríkin fyrir [[kjarnorkuárás]] annarra ríkja og talið að þessi áætlun hafi flýtt fyrir endalokum [[kaldastríðið\|kaldastríðsins]]. Gagnrýnendur lýstu [[utanríkisstefna\|utanríkisstefnunni]] hjá Regan sem [[árásagjarn\|árásagjarnri]] og að hann talaði fyrir [[stríðsrekstur\|stríðsrekstri]]. Það var svo árið [[1985]] að spennan fór að slakna á milli Bandaríkjanna og Sovétríkjanna með tilkomu [[Mikhail Gorbachev]]. Hann boðar breytingar sem leiddu til betri samskipta á milli þessara [[stórveldi\|stórvelda]]. == Eftir forsetatíð == ~~Regan~~Reagan gekkst undir nokkrar aðgerðir varðandi [[krabbamein]] þegar hann var forseti en hann lét af embætti árið [[1989]]. Árið [[1994]] var hann greindur með [[Alzheimer]]-[[sjúkdómur\|sjúkdóminn]] og hann lést árið [[2004]] þá [[93]] ára að aldri. Hann er einn vinsælasti forseti Bandaríkjanna og hafa [[skoðanakönnun\|skoðanakannanir]] iðulega sýnt það. == Tenglar == * [http://www.timarit.is/?issueID=435246&pageSelected=1&lang=0 ~~''Þroskaár~~„Þroskaár mín í ~~Hollywood''~~Hollywood“; grein í ''Lesbók Morgunblaðsins'' 1981] {{Töflubyrjun}} Lína 58 ⟶ 55: {{Töfluendir}} {{fde\|1911\|2004\|Reagan, Ronald}}▼ {{Forsetar Bandaríkjanna}} {{Tengill ÚG\|en}}▼ {{Tengill ÚG\|sv}}▼ {{Tengill ÚG\|zh}}▼ [[Flokkur:Forsetar Bandaríkjanna\|Reagan, Ronald]] [[Flokkur:Repúblikanar\|Reagan, Ronald]] ▲{{fde\|1911\|2004\|Reagan, Ronald}} {{Tengill GG\|cs}} ▲{{Tengill ÚG\|en}} ▲{{Tengill ÚG\|sv}} ▲{{Tengill ÚG\|zh}} [[af:Ronald Reagan]]

„Ronald Reagan“: Munur á milli breytinga