„Sígild aflfræði“: Munur á milli breytinga

'''Sígild aflfræði''' (stundum kölluð '''klassísk aflfræði''') er [[eðlisfræði]], sem fæst við [[kraftur|krafta]] sem verka á hluti. Oft er talað um hana sem „Aflfræði [[Isaac Newton|Newtons]]“ eftir [[lögmál Newtons|lögmálum]], sem við hann eru kennd, um hreyfingu „sígildra“ hluta. Sígild aflfræði er skipt niður í tvo hluta, [[stöðufræði]] (sem fjallar um hluti í kyrrstöðu) og [[hreyfifræði]] (sem fjallar um hluti á hreyfingu).

 

 

Þótt sígild aflfræði sé nokkurnvegin samkvæm öðrum „sígildum“ kenningum eins og [[rafsegulfræði]] og [[varmafræði]], þá kom fram ósamræmi á milli kenninga og tilrauna á seinni hluta [[19. öld|19. aldar]], sem aðeins nútímakenningar geta útskýrt. Sérstaklega þá segir klassísk óafstæðileg rafsegulfræði að [[ljóshraði]]nn sé fasti miðað við [[ljósvaki|ljósvaka]], sem er erfitt að skýra í heimi sígildrar aflfræði og leiddi til þróunar á [[takmarkaða afstæðiskenningin|takmörkuðu afstæðiskenningunni]]. Sameining sígildrar aflfæði og sígildrar [[varmafræði]] leiðir til svokallaðrar [[þversögn Gibbs|þversagnar Gibbs]], þar sem [[óreiða]] er ekki vel skilgreind stærð og einnig til [[útfjólubláa stórslysið|útfjólubláa stórslyssins]] þar sem [[svarthlutur]] sendir frá sér óendanlega mikla orku. Tilraunir til lausna á þessum vandamálum leiddu til þróunar á [[skammtafræði]].

== Lýsing kenningarinnar ==

 

 

 

=== Staðsetning og afleiður hennar ===

Í sígildri aflfræði er hægt að leggja saman og draga frá hraða án nokkurra vandkvæða, þetta breytist þegar hlutir eru komnir á ljóshraða eða nálgast hann. T.d. ef bíll er að ferðast í austur á hraða 60 km/klst og fer fram úr öðrum bíl sem einnig ferðast austur en er á hraða 50 km/klst þá er fyrri bíllinn á hraða 60 - 50 = 10 km/klst hraða í austur átt frá sjónarhóli bílsins sem tekið er framúr. Frá sjónarhóli bílsins sem ekur hraðar er hinn bíllinn að ferdast í vestur á hraðanum 10 km/klst (eða í austur á hraðanum -10km/klst).

 

 

 

Sömuleiðis er hraði seinni hlutarins séð frá fyrri hlutnum:

 

 

Þegar báðir hlutir ferðast í sömu átt er hægt að einfalda jöfnurnar niður í:

 

 

Eða, með því að hunsa stefnu (af því að báðir hreyfast í sömu átt), er hægt að gefa mismuninn á hröðunum með mismuninum á stærð hraðanna:

 

 

==== Hröðun ====

Þegar hlutur hægir á sér er talað um neikvæða hröðun. Í því tilfelli hafa hraðavigurinn og hröðunarvigurinn mismunandi stefnu. T.d. þegar bolta er hent upp í loft þá er hraðavigurinn í sömu stefnu og boltinn er að fara (þ.e. beint upp) en hröðunarvigurinn hefur stefnu í þveröfuga átt (þ.e. beint niður).

 

 

 

 

=== Kraftar; Annað lögmál Newtons ===

: <math>\mathbf{F} = m \mathbf{a}</math>

 

 

Annað lögmál Newtons dugar ekki eitt og sér til að lýsa hreyfingu eindar. Við þurfum einnig að hafa lýsingu á kraftinum '''F''', sem er hægt að fá með því að athuga hvaða hlutir hafa áhrif á eindina og hún á þá. T.d. er hægt að lýsa dæmigerðum [[hömlunarkraftur|hömlunarkrafti]] sem falli af hraða eindarinnar:

: <math>\mathbf{F}_{\rm R} = - \lambda \mathbf{v}</math>

 

 

: <math>- \lambda \mathbf{v} = m \mathbf{a} = m {d\mathbf{v} \over

=== Orka ===

 

 

: <math>\delta W = \mathbf{F} \cdot \delta \mathbf{r} </math>.

 

 

: <math>\delta W_{\rm total} = \delta T \,</math>,

 

Eftir Newton varð viðfangsefnið meira stærðfræðilegt og sértækt.

[[Flokkur:Aflfræði]]

 

[[sah:Классическай механика]]

[[sh:Klasična mehanika]]

[[simple:Classical mechanics]]

[[sk:Klasická mechanika]]

[[tg:Механикаи классикӣ]]

[[th:กลศาสตร์ดั้งเดิม]]

[[tr:Klasik mekanik]]

[[tt:Классик механика]]