„Fylkisstjóri (Bandaríkin)“: Munur á milli breytinga

'''RíkisstjóraembættinFylkisstjóraembættin''', einnig nefnt '''ríkisstjóraembætti''', eru æðstu embættisstöður innan [[Fylki Bandaríkjanna|fylkja (ríkja) Bandaríkjanna]]. RíkisstjóriFylkisstjóri heyrir undir alríkið og takmarkast vald hans af því. RíkisstjórinnFylkisstjórinn er andlit ríkisins út á við ásamt því að veita framkvæmdavaldi þess forystu.

[[Stjórnarskrá Bandaríkjanna]] kveður á um að landið sé bandalag fullvalda fylkja/ríkja sem deila [[fullveldi]] sínu með alríkinu og að þau völd sem ekki heyra undir ríkisstjórn alríkisins séu í höndum ríkjanna. Þar af leiðandi er ekki litið á ríkinfylkin sem [[Hérað|héruð]] eða almennt sem svæði sem heyri undir stjórn alríkisins. Hvert ríkifylki hefur sín eigin [[lög]] ásamt því að hafa sína eigin ríkisstjórnfylkistjórn.

RíkisstjóriFylkistjóri er hæstráðandi í hverju af þeim [[Fylki Bandaríkjanna|50 ríkjumfylkjum]] Bandaríkjanna og öðlast hann stöðu sína með [[bein kosning|beinni kosningu]]. Misjafnt er hversu mikil völd ríkisstjórarfylkisstjórar hafa en að öllu jöfnu hafa þeir talsverð völd hvað varðar [[ríkisfjárlög]], skipunarvald yfir hinum ýmsu embættismönnum (þar á meðal mörgum dómurum) og einnig getur hann haft töluverð áhrif á lagasetningu. Þrátt fyrir mikil völd getur [[löggjafarvald]] sama ríkisfylkis, og í einhverjum tilfellum aðrir kjörnir handhafar [[framkvæmdavald|framkvæmdavalds]], temprað umrædd völd að einhverju leyti. RíkisstjórinnFylkisstjórinn getur einnig gegnt fleiri embættum, svo sem eins og æðsti yfirmaður varaherliðs ríkisinsfylkisins þegar það heyrir ekki beint undir alríkisvaldið ''(e. federalized)'' og í mörgum ríkjumfylkjum og yfirráðasvæðum hefur ríkisstjórinnfylkisstjórinn að nokkru eða öllu leyti vald til að milda eða veita sakaruppgjöf er varðar sektardóma í sakamálum.

Í öllum ríkjumfylkjum Bandaríkjanna er ríkisstjórifylkisstjóri kjörinn í beinum kosningum. Á þeim fimm landsvæðum sem ekki eru ríkifylki en eru undir yfirráðum Bandaríkjanna, þ.e. [[Púertó Ríkó]], [[Bandarísku Jómfrúaeyjar]], [[Bandaríska Samóa]], [[Gvam]] og [[Norður-Maríanaeyjar]], eru engu að síður kjörnir ríkisstjórarfylkisstjórar í beinum kosningum. Allir ríkisstjórarfylkisstjórar sitja í fjögur ár nema þeir sem sitja í [[New Hampshire]] og [[Vermont]] en þeir sitja einungis í tvö ár<ref>Katz, R. S. (2007). ''Political institutions in the United States.'' Bls 136-138. New York: Oxford university press.</ref>.

Allir ríkisstjórarfylkisstjórar hafa neitunarvald á lagafrumvörp ríkjanna. Í öllum ríkjum að sjö undanskildum getur ríkisstjórifylkisstjóri beitt sérstöku [[sérneitunarvald|sérneitunarvaldi]] ''(e. line item veto)''. Sérneitunarvald þetta, sem [[Bandaríkjaforseti]] hefur ekki, er á þann hátt að þeir ríkisstjórarfylkisstjórar sem hafa slíkt vald geta neitað einstökum ákvæðum innan frumvarpanna án þess að synja þeim í heilu lagi<ref>Katz, R. S. (2007). ''Political institutions in the United States.'' Bls 138. New York: Oxford university press.</ref>. Í sumum ríkjannafylkjanna getur löggjafarvaldið hafnað neitunarvaldi ríkisstjóra með tveimur þriðju hluta atkvæða og í öðrum með þremur fimmtu hluta atkvæða. Í [[Alabama]], [[Indiana]], [[Kentucky]] og [[Tennessee]] getur löggjafarvaldið hafnað neitunarvaldi ríkisstjórafylkisstjóra með einföldum meirihluta sem rýrir notagildi þess umtalsvert<ref>Fairlie, J. A. (1917). ''The Veto Power of the State Governor.'' The American Political Science Rewiew , 11 (3), 473-493.</ref>. Í [[Arkansas]] getur löggjafarvaldið hafnað neitunarvaldi ríkisstjórafylkisstjóra með hreinum meirihluta og í [[Norður-Karólína|Norður-Karólínu]] hafði ríkisstjóri ekki neitunarvald þar til slíkt vald var samþykkt í ríkisatkvæðagreiðslufylkisatkvæðagreiðslu árið 1996<ref>Katz, R. S. (2007). ''Political institutions in the United States.'' Bls 138. New York: Oxford university press.</ref>.

Þegar losnar um sæti í [[Öldungadeild Bandaríkjaþings|öldungadeild Bandaríkjanna]] hafa ríkisstjórarfylkisstjórar í 47 af 50 ríkjum vald til að skipa fulltrúa í umrætt sæti þar til kosið er sérstaklega um hver skal taka það sæti og eru það ríkisstjórar [[Oregon]], [[Alaska]] og [[Wisconsin]] sem hafa ekki þetta vald<ref>Maskell, J. (20. janúar 2010). [http://www.senate.gov/artandhistory/history/resources/pdf/Vacancies.pdf "Beginning and End of the Terms of United."]. Sótt 30. september 2010.</ref>.

Árlega halda flestir ríkisstjórarfylkisstjórar hina svokölluðu „Ræðu um ástand ríkisins“fylkisins“ ''(e. State of the State Address)''<ref>Academic dictionaries and encyclopedias. (e.d.). [http://en.academic.ru/dic.nsf/enwiki/2344797 "State of the State Address."]. Sótt 30. september 2010.</ref>. Einnig eru ríkisstjórarfylkisstjórar viðstaddir ýmsar hátíðlegar uppákomur, til dæmis að veita hefðarfólki og [[þjóðhöfðingi|þjóðhöfðingjum]] viðtöku, halda táknrænar viðhafnarræður og vera viðstaddir svonefnda ríkishátíð. RíkisstjórarFylkisstjórar mega eiga sér opinber híbýli og kallast þau ríkisstjóraseturfylkisstjórasetur ''(e. Governor´s Mansion)''.

Á nýlendutímum Bandaríkjanna var embætti ríkisstjórafylkisstjóra öðruvísi þar sem hann var fulltrúi einveldisins innan ríkisins. Í fyrstu voru þeir kjörnir óbeint á þann hátt að löggjafarvald nýlendanna valdi ríkisstjórafylkisstjóra. Síðustu ár aðdraganda bandaríska frelsisstríðsins breyttist fyrirkomulagið á vali á ríkisstjórafylkisstjóra smám saman þar sem konungur Bretlands skipaði í stöðu ríkisstjórafylkisstjóra<ref>Electric Scotland.Com. (e.d.). [ http://www.electricscotland.com/history/descendants/chap2.htm "Scots and Scots Descendant in America: Part I - Scots in the Settlement and Development of The United States: Colonial Governors. "]. Sótt 30. september 2010.</ref>..

Á tímum [[Bandaríska frelsisstríðið|bandaríska frelsisstríðsins]] flúðu allir ríkisstjórarfylkisstjórar sem skipaðir höfðu verið af konungi Bretlands nema [[Jonathan Trumbull]] sem hélt stöðu sinni gegnum stríðið<ref>White, D. O. (júní 2002). [http://www.cslib.org/gov/trumbullj.htm "Jonathan Trumbull."]. Sótt 30. september 2010.</ref>. Mörgum hinna 50 ríkjafylkja Bandaríkjanna var stjórnað af alríkinu áður en þau voru skilgreind sem ríkifylki. Þau svæði sem ekki voru skilgreind sem ríkifylki voru engu að síður með ríkisstjórafylkisstjóra sem tilnefndur var af forsetanum og síðan valinn af öldungadeild þingsins. Í dag eru ríkisstjórarfylkisstjórar hins vegar kosnir beint af íbúum ríkjannafylkjanna.