„Keila (fiskur)“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
mEkkert breytingarágrip |
m bætti aðeins við |
||
Lína 9:
| classis = [[Geisluggar]] (''Actinopterygii'')
| ordo = [[Þorskfiskar]] (''Gadiformes'')
| familia = [[
| genus = ''[[Brosme]]''
| species = '''''B. brosme'''''
Lína 18:
| range_map_caption = Útbreiðsla keilu sýnd með bláum lit.
}}
'''Keila''' ([[fræðiheiti]]: ''Brosme brosme'') er
==Heimkynni, næring og vöxtur==
Keilan finnst beggja vegna Norður-
Keila er botnfiskur sem heldur sig við grýttan botn í 0-10° heitum sjó á 20-1000 [[meter|metra]] dýpi þar sem hún syndir dreift eða í litlum hópum. Hún lifir aðallega á [[krabbadýr]]um, litlum botnfiskum og jafnvel [[krossfiskur|krossfiskum]]. Hún [[hrygning|hrygnir]] tveimur milljónum [[hrogn]]a í [[apríl]]-[[júlí]] sem klekjast út eftir tíu daga. [[Seiði]]n eru sviflæg og berast með öðru [[svif]]i langt út á haf. Þegar fiskurinn er orðinn um 5 [[sentímeter|sm]] langur syndir hann djúpt niður á botn. Við Ísland hrygnir keilan við brún [[landgrunn]]sins í 5-9° heitum sjó undan [[Suðurland|Suður]]- og [[Suðvesturland]]i, en uppeldisstöðvar hennar virðast vera við [[Norðurland|Norður]]- og [[Austurland]]. Mikilvægustu hrygningarstöðvar keilunnar eru á landgrunni Íslands, Færeyja og [[Hjaltlandseyjar|Hjaltlandseyja]]. Keilan er seinvaxta og verður ekki kynþroska fyrr en átta til tíu ára gömul. Þá er hún hálfur metri á lengd og vegur 1-2 [[kílógrömm|kg]]. Fullvaxin getur hún orðið yfir metri á lengd en í afla er hún oftast 40-75 sm og 0,5-3 kg. Stærsta keilan sem veiðst hefur við Ísland (og líklega í heiminum) var 120 sm á lengd. Hún er talin geta orðið allt að 40 ára gömul.
Keilan er vinsæll [[matfiskur]] og líkt og aðrir fiskar af þorskaætt er hún með hvítt kjöt. Kjötið af keilunni er mjög þétt, fíngert og magurt miðað við kjöt af [[þorskur|þorski]]. Bragðið minnir eilítið á [[humar]]. Fyrr á öldum var keilan yfirleitt [[kösun|kæst]] á Íslandi fyrir neyslu og þótti ekki góð til matar, þótt hún væri eftirsótt víða í Evrópu. ▼
Helstu óvinir keilunnar eru [[selur]] og [[hákarl]] og aðrir ránfiskar: [[þorskur]], [[langa]] og [[skata]]. [[Hringormar]] geta tekið sér bólfestu í kjöti keilunnar.
▲Keilan finnst beggja vegna Norður-[[Atlantshaf]]sins, við [[Nýfundnaland]] og suðurodda [[Grænland]]s. Helstu keilumiðin eru þó við [[Ísland]], [[Svalbarði|Svalbarða]], meðfram strönd [[Noregur|Noregs]] allt frá [[Múrmansk]], norðan við [[Bretlandseyjar]] og við [[Færeyjar]].
==Veiðar og nytjar==
{| class="prettytable" style="margin:10px;" align="right"
!Næringargildi í 100g:{{ref|nutrition}}
|-
|[[Vatn]]: 76,4 - 81,9g
|-
|[[Prótein]]: 16,1 - 19,0g
|-
|[[Fita]]: 0,2 - 3,8g
|-
|[[Ómega-3]]: 0,1- 1,3 mg,
|-
|[[Orka]]: 66-82 kcal.
|}
▲Keilan er vinsæll [[matfiskur]] og líkt og aðrir
Helst eru það Norðmenn, Íslendingar og Færeyingar sem veiða keilu og þá aðallega á [[lína (veiðarfæri)|línu]] sem aukaafla með öðrum fiski, en stundum slæðist hún í [[botnvarpa|botnvörpur]]. Í [[Maine-flói|Maine-flóa]] er hún líka veidd á [[sjóstöng]] af [[sportveiði]]mönnum. Veiðar á Keilu voru litlar við Ísland fram til [[1950]] en þá jókst veiðin úr 2000 [[tonn]]um að jafnaði í 6000 tonn en náði hámarki [[1960]] þegar yfir 10.000 tonn veiddust á Íslandsmiðum. Farið var að veiða keiluna skipulega um [[1990]] og mikilvægi hennar jókst samfara minnkandi þorskafla. Frá sama tíma hafa mælingar bent til minnkandi stofns og undanfarin ár hefur verið mælt með 3.500 tonna veiði á ári.
* Karl Gunnarsson, G. Jónsson, Ó. K. Pálsson, ''Sjávarnytjar við Ísland'', Reykjavík, Mál og menning, 1998.▼
* [http://www.hafro.is/images/lifriki/keila.pdf Vilhelmína Vilhelmsdóttir, ''Lífríki sjávar: Keila'', Námsgagnastofnun og Hafrannsóknastofnunin, 2000]▼
Heildarafli í heiminum var tæp 22 þúsund tonn árið [[2001]], en var mestur yfir 50 þúsund tonn árið [[1980]] sem bendir til þess að ofveiði hafi skaðað stofninn, en ekki er vitað hversu stór heildarstofninn er. Af [[stofnmælingar|stofnmælingum]] [[Hafrannsóknarstofnun Íslands|Hafrannsóknarstofnunar Íslands]] að dæma hefur [[vísitala veiðistofns]] lækkað frá 1990 en virðist fara hækkandi frá því um [[2001]] sem gefur tilefni til að ætla að stofninn sé í hægum vexti.{{ref|stofn}} Norðmenn veiða langmest af keilu í heiminum, eða 65% af heildaraflanum, en Íslendingar fylgja þar á eftir{{ref|globalcatch}}. Mest af því sem veiðist af keilu er saltað til útflutnings, en lítill hluti er frystur. Keila er ekki á [[rauði listinn|rauða lista]] [[IUCN]] yfir tegundir í hættu, en hún er skráð af [[Bretland|bresku]] samtökunum [[Marine Conservation Society]] sem fiskur sem neytendur ættu að forðast að kaupa vegna hættu á ofveiði.{{ref|consumer}}
[[Flokkur:Þorskaætt]]▼
==Tilvísanir==
* {{note|nutrition}}Andersson, Kent, {{vefheimild|url=http://hem.passagen.se/kent.andersson/lubb.htm|Lubb|11. apríl|2006}}
* {{note|stofn}}{{vefheimild|url=http://www.hafro.is/Astand/2005/keila-05.pdf|Nytjastofnar sjávar 2004/2005 - aflahorfur 2005/2006|11. apríl|2006}}
* {{note|globalcatch}}{{vefheimild|url=http://www.fao.org/figis/servlet/species?fid=2217|FIGIS - FAO/SIDP Species Identification Sheet: Brosme brosme|11. apríl|2006}}
* {{note|consumer}}{{vefheimild|url=http://www.fishonline.org/search/simple/?fish_id=118&q=tusk&search=Search|Fishonline.org - Tusk|11. apríl|2006}}
==Aðrar heimildir==
* {{vefheimild|url=http://www.imr.no/__data/page/4631/3.4_Lange_brosme_og_blaalange.pdf|Havets resursser 2004: 3.4 Lange brosme og blaalange|11. apríl|2006}}
▲* Karl Gunnarsson, G. Jónsson, Ó. K. Pálsson, ''Sjávarnytjar við Ísland'', [[Reykjavík]], [[Mál og menning]], [[1998]].
▲*
[[nn:Brosme]]
| |||