„Fylkisstjóri (Bandaríkin)“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
Cessator (spjall | framlög)
Ekkert breytingarágrip
Helgijb (spjall | framlög)
Lína 4:
== Hlutverk og valdsvið ==
 
[[Stjórnarskrá Bandaríkjanna]] varðveitir þá hugmynd að landið sé bandalag fullvalda ríkja sem deila fullveldi sínu með alríkinu og að þau völd sem ekki heyra undir ríkisstjórn bandalagsins séu í höndum ríkjanna. Þar af leiðandi er ekki litið á ríkin sem fylki eða almennt sem svæði sem heyri undir stjórn bandalagsins. Ríkisstjórnir í Bandaríkjunum eru tiltölulega valdamiklar. Hvert ríki hefur sín eigin lög ásamt því að hafa sína eigin ríkisstjórn.
 
Hæstráðandi í hverju af þeim 50 fylkjum [[Bandaríkin|Bandaríkjanna]] er ríkisstjórinn sem öðlast stöðu sína með beinni kosningu. Það er þó misjafnt hversu mikið vald ríkisstjórinn hefur en yfir höfuð hefur hann talsvert vald hvað varðar ríkisfjárlög, skipunarvald yfir hinum ýmsu embættismönnum (þar á meðal mörgum dómurum) og einnig getur hann haft töluverð áhrif á lagasetningu. Ríkisstjórinn getur einnig gegnt fleiri embættum, svo sem eins og æðsti yfirmaður varaherliðs ríkisins (þegar það heyrir ekki beint undir alríkisvaldið) og í mörgum ríkjum og yfirráðasvæðum hefur ríkisstjórinn að nokkru eða öllu leyti vald til að milda eða veita sakaruppgjöf er varðar sektardóma í sakamálum. Allir ríkisstjórar sitja í fjögur ár nema þeir sem sitja í [[New Hampshire]] og [[Vermont]] en þeir sitja einungis í tvö ár.
 
Í öllum ríkjum Bandaríkjanna er ríkisstjóri kjörinn í [[beinar kosningar|beinum kosningum]]. Ríkisstjóri tiltekins ríkis hefur umtalsverð bein völd en þó getur löggjafarvald sama ríkis, og í einhverjum tilfellum aðrir kjörnir handhafar framkvæmdavalds, temprað umrædd völd að einhverju leyti. Á þeim fimm landsvæðum sem ekki eru ríki en eru undir yfirráðum Bandaríkjanna eru engu að síður kjörnir ríkisstjórar í beinum kosningum en í fortíðinni voru margir þeirra skipaðir beint af [[Bandaríkjaforseti|Bandaríkjaforseta]]. Allir ríkisstjórar hafa neitunarvald á lagafrumvörp ríkjanna og í öllum ríkjum að sjö undanskildum getur ríkisstjóri beitt sérstöku [[sérneitunarvald|sérneitunarvaldi]]. Sérneitunarvald þetta, sem Bandaríkjaforseti hefur ekki, er á þann hátt að þeir ríkisstjórar sem hafa slíkt vald geta neitað einstökum ákvæðum innan frumvarpanna án þess að synja þeim í heilu lagi. Í sumum ríkjanna getur löggjafarvaldið hafnað [[neitunarvald|neitunarvaldi]] ríkisstjóra með atkvæðafjölda umfram tveimur þriðju og í öðrum með þremur fimmtu atkvæða. Í [[Alabama]], [[Indiana]], [[Kentucky]] og [[Tennessee]] getur [[löggjafarvald|löggjafarvaldið]] hafnað neitunarvaldi ríkisstjóra með einföldum meirihluta sem rýrir notagildi þess umtalsvert. Í [[Arkansas]] getur löggjafarvaldið hafnað neitunarvaldi ríkisstjóra með hreinum meirihluta og í [[Norður-Karólína|Norður-Karólínu]] hafði ríkisstjóri ekki neitunarvald þar til slíkt vald var samþykkt í [[ríkisatkvæðagreiðsla|ríkisatkvæðagreiðslu]] árið 1996. Þegar losnar um sæti í [[Öldungadeild Bandaríkjaþings|öldungadeild Bandaríkjanna]] hafa ríkisstjórar í 47 af 50 ríkjum vald til að skipa fulltrúa í umrætt sæti þar til kosið er sérstaklega um hver skal taka það sæti og eru það ríkisstjórar [[Oregon]], [[Alaska]] og [[Wisconsin]] sem hafa ekki þetta vald.
 
Árlega halda ríkisstjórar hina svokölluðu „Ræðu um ástand ríkisins“ og er kveðið á um þá athöfn í stjórnarskrá Bandaríkjanna. Einnig eru ríkisstjórar viðstaddir ýmsar hátíðlegar uppákomur, til dæmis að veita metorðafólki og [[þjóðhöfðingjar|þjóðhöfðingjum]] viðtöku, halda táknrænar viðhafnarræður og vera viðstaddir svonefnda ríkishátíð. Ríkisstjórar mega eiga sér opinber híbýli og kallast þau ríkisstjórasetur.
 
== Saga embættisins ==