„Fornfræði“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
Biggi123456789 (spjall | framlög)
Biggi123456789 (spjall | framlög)
Lína 41:
 
=== Fornar rætur málfræði og bókmenntarýni, textafræði og textarýni ===
CLASSIC
[[Málfræði]] og [[bókmenntarýni]] eiga sér rætur meðal í [[Klassísk fornöld|klassískri fornöld]] [[Grikkland hið forna|Grikklands hins forna]] hjá höfundum eins og [[Platon]]i og [[Aristóteles]]i. Uppruna [[textafræði]]nnar og [[textarýni]]nnar má hins vegar rekja að minnsta kosti aftur til [[Alexandría (Egyptaland)|alexandríska]] fræðimanna á [[Hellenískur tími|hellenískum tíma]], ekki síst [[Zenódótos]]ar, [[Aristófanes frá Býzantíon|Aristófanesar frá Býzantíon]] og [[Aristarkos frá Samóþrake|Aristarkosar frá Samóþrake]], sem voru allir að störfum í [[bókasafnið í Alexandríu|bókasafninu í Alexandríu]].<ref>Sjá Reynolds og Wilson (1991): 5-16.</ref> Þeir ritstýrðu textum [[Grískar bókmenntir|klassískra grískra bókmennta]], m.a. texta höfunda á borð við [[Hómer]], [[Hesíódos]], [[Pindaros]], [[Platon]] og [[Demosþenes]] auk annarra. Þeir beittu m.a. [[Málvísindi|málvísindalegum]] aðferðum og bókmenntarýni til að leggja mat á textana sem þeir rannsökuðu og gerðu athugasemdir við þá í útgáfum sínum en breyttu þeim ekki. Þannig voru til dæmis ljóðlínur sem þeim þótti grunsamlegar merktar en látnar vera áfram í textunum. Önnur bókasöfn voru starfrækt í Grikklandi hinu forna til dæmis í [[Pergamon]].
 
Málfræðirannsóknum alexandrísku fræðimannanna var haldið áfram, meðal annars af [[Apolloníos Dyskolos|Apolloníosi Dyskolosi]] og [[Díonýsíos Þrax|Díonýsíosi Þrax]] og síðar hjá [[Rómaveldi|Rómverjum]], meðal annars hjá [[Marcus Terentius Varro|Marcusi Terentiusi Varro]]. Heimspekingar, einkum [[stóuspeki]]ngar, fengust einnig við málfræði og bókmenntir.
 
Á [[1. öld f.Kr.]] samdi [[Díonýsíos frá Halikarnassos]] ýmsar ritgerðir um mælskufræði. Rit hans ''Um orðaskipan'' (Περι Συνθησεως Ονοματων) fjallaði um orðaröð í mismunandi gerðum kveðskapar. ''Um eftirlíkingu'' (Περι Μιμησεως) fjallar um bestu fyrirmyndirnar í ólíkum bókmenntagreinum og hvernig bæri að líkja eftir þeim. Hann samdi einnig skýringarrit við ræður attísku ræðumannanna (Περι των Αττικων Ρητορων) sem fjallaði einkum um stíl og efnistök [[Lýsías]]ar, [[Ísajos]]ar og [[Ísókrates]]ar. Verkið ''Um hinn aðdáunarverða stíl Demosþenesar'' (Περι λεκτικης Δημοσθενους δεινοτητος) fjallaði um stíl [[Demosþenes]]ar sérstaklega.
 
Tveir mikilvægir bókmenntarýnar [[1. öld|1. aldar e.Kr.]] voru [[Longínos]] og [[Quintilianus]]. Verk Longínosar, ''Um hið háleita'' (Περὶ ὕψους), fjallar einkum um áhrifamátt góðra bókmennta og er ásamt riti Aristótelesar, ''Um skáldskaparlistina'', mikilvægasta rit fornaldar um bókmenntarýni. [[Quintilianus|Marcus Fabius Quintilianus]] var rómverskur kennari í mælskufræði. Hann samdi rit um menntun og vitsmunalegt uppeldi ræðumanna en í ritinu, ''Um menntun ræðumannsins'' (''Institutio oratoria''), er að finna margvíslega umfjöllun um bæði [[Grískar bókmenntir|grískan]] og [[Latneskar bókmenntir|latneskan]] kveðskap, sagnaritun, heimspeki og ræðumennsku. Mat Quintilianusar á fornum höfundum hefur verið afar áhrifamikið og var snar þáttur í mótun smekks nútímamanna á verkum fornaldar, ekki síst latneskra höfunda.
 
=== Síðfornöld og miðaldir ===