Wikipedia

„Eiríkur Magnússon prestahatari“: Munur á milli breytinga

Fletta í gegnum breytingarskrá
← Eldri breytingNýrri breyting →
Efni eytt Efni bætt við
MyndræntWiki-texti
Navaro (spjall | framlög)
7.517 breytingar
mEkkert breytingarágrip
Navaro (spjall | framlög)
7.517 breytingar
Ekkert breytingarágrip
Lína 1:
[[Mynd:Eirik Magnusson.JPG|thumb|right|Líkneski Eiríks prestahatara Magnússonar í dómkirkjunni í [[Stafangur|Stafangri]].]]
'''Eiríkur II Magnússon prestahatari''' ([[4. október]]? [[1268]] – [[13. júlí]] [[1299]]) eða [[Eiríkur 2.]] var konungur [[Noregur|Noregs]] á árunumfrá [[1280]]-[[1299]] til dauðadags en stjórn ríkisins var þó að mestu leyti í höndum norskra höfðingja alla tíð.
 
== Konungsstjórn Eiríks ==
Eiríkur kom til ríkis tólfá áratólfta gamallári, árið [[1280]], eftir föður sinn, [[Magnús lagabætir|Magnús 6. lagabæti]], en móðir hans, [[Ingibjörg Eiríksdóttir af Danmörku|Ingibjörg]] drottning, var dóttir [[Eiríkur plógpeningur|Eiríks 4. plógpenings]] Danakonungs. Raunar hafði Magnús útnefnt Eirík [[meðkonung]] sinn þegar árið [[1273]] og um leið gert [[Hákon háleggur|Hákon]] bróður hans að hertoga. Fyrstu árin var ríkinu stýrt af móður hansekkjudrottningunni og hópi norskra höfðingja. Þau tókust á um völd við norsku kirkjuna og þess vegna hlaut Eiríkur auknefnið prestahatari þótt hann ætti raunar sjálfur ekki hlut að máli.
 
Ingibjörg drottning hélt áfram um stjórnartaumana á meðan hún lifði, þótt Eiríkur teldist myndugur [[1282]], en hún dó [[1287]]. Eiríkur varð fyrir slysi á unglingsárum þegar hann féll af hestbaki og er talið hugsanlegt að hann hafi orðið fyrir [[heilaskaði|heilaskaða]]. Samkvæmt heimildum var hann ekki sérlega vel gefinn, jafnvel varla læs og skrifandi, og hann var veiklundaður og lítill skörungur. Þátttaka hans í stjórn ríkisins jókst lítið sem ekkert eftir lát móður hans, heldur réðu höfðingjarnir mestu. Þar voru þeir [[Auðunn Hugleiksson hestakorn]] og Bjarni Erlingsson fremstir í flokki.
Skömmu eftir að Eiríkur settist á konungsstól giftist hann Margréti, dóttur [[Alexander 3. Skotakonungur|Alexanders 3.]] [[Skotland|Skotakonungs]]. Hún dó af barnsförum [[1283]] og var Eiríkur því orðinn ekkill og faðir fimmtán ára að aldri. Dóttir þeirra, [[Margrét Skotadrottning|Margrét]], var eini eftirlifandi afkomandi Alexanders afa síns þegar hann dó [[1286]] og varð því Skotadrottning þriggja ára. Árið [[1290]] var gengið frá trúlofun hennar og prinsins af Wales (sem seinna varð [[Játvarður 2.]]) og sama ár var prinsessan send til Skotlands og átti að alast þar upp þar til hún væri reiðubúin að ganga í hjónaband. En skipið hreppti vont veður og Margrét litla, sem var ekki heilsuhraust, þoldi ekki sjóferðina og dó skömmu eftir að komið var í höfn. Eiríkur var einn af þeim fjórtán sem gerðu tilkall til skosku krúnunnar eftir lát hennar þótt erfðaréttur hans væri í raun enginn.▼
 
Eiríkur hélt verndarhendi yfir dönsku aðalsmönnunum sem dæmdir höfðu verið fyrir morðið á [[Eiríkur klipping|Eiríki klipping]] Danakonungi og þess hefur jafnvel verið getið til að hann - eða öllu heldur einhverjir aðalsmannanna sem stýrðu ríkinu í nafni hans - hafi átt þátt í morðinu. Hann herjaði á strendur [[Danmörk|Danmerkur]] frá [[1289]]. Móðir hans áttihafði átt inni arf eftir afaföður sinn sem samiðloks var samið um [[1297]] og Eiríkur fékk greiddan. Hann átti einnig í stríði við þýska [[Hansakaupmenn]], fór halloka og þurfti að gjalda þeim stórfé.
 
== Hjónabönd og börn ==
Seinni kona Eiríks var einnig skosk, [[Ísabella Bruce]], systir [[Róbert 1. Skotakonungur|Roberts Bruce]], sem síðar varð konungur Skotlands. Þau áttu engan son, aðeins dótturina [[Ingibjörg Eiríksdóttir af Noregi|Ingibjörgu]], sem giftist [[Valdimar Magnússon hertogi|Valdimar Magnússyni]] hertoga. Þegar Eiríkur dó erfði [[Hákon háleggur]] bróðir hans ríkið.▼
Skömmu eftir að Eiríkur settist á konungsstól giftist hann [[Margrét af Skotlandi, Noregsdrottning|Margréti]], dóttur [[Alexander 3. Skotakonungur|Alexanders 3.]] [[Skotland|Skotakonungs]] og var markmiðið með því hjónabandi að bæta samskipti landanna, auk þess sem Margréti fylgdi umtalsverður [[heimanmundur]]. Hann var þá tæplega þrettán ára en hún tvítug, vel menntuð og ólík honum á allan hátt og greina heimildir frá því að hún hafi reynt að mennta mann sinn og kenna honum góða siði en orðið lítið ágengt. Hún dó af barnsförum vorið [[1283]] og var Eiríkur því orðinn ekkill og faðir fjórtán ára að aldri.
[[Mynd:Eirik-Magnusson-segl.JPG|thumb|left|Innsigli Eiríks konungs, framhlið og bakhlið.]]
▲SkömmuDóttir eftirþeirra að Eiríkur settist á konungsstól giftist hann Margréti, dóttur [[Alexander 3. Skotakonungur|Alexanders 3.]] [[Skotland|Skotakonungs]]. Hún dó af barnsförum [[1283]]Margrétar og var Eiríkur því orðinn ekkill og faðir fimmtán ára að aldri. Dóttir þeirraEiríks, [[Margrét Skotadrottning|Margrét]], var eini eftirlifandi afkomandi Alexanders afa síns þegar hann dó [[1286]] og varð því Skotadrottning þriggja ára. Árið [[1290]] var gengið frá trúlofun hennar og prinsins af Wales (sem seinna varð [[Játvarður 2.]]) og sama ár var prinsessan send til Skotlands og átti að alast þar upp þar til hún væri reiðubúin að ganga í hjónaband. En skipið hreppti vont veður og Margrét litla, sem var ekki heilsuhraust, þoldi ekki sjóferðina og dó skömmu eftir að komið var í höfn. Eiríkur var einn af þeim fjórtán sem gerðu tilkall til skosku krúnunnar eftir lát hennar þótten erfðaréttur hans væri ívarð raunekkert enginnágengt.
▲Seinni kona Eiríks var einnig skosk, [[Ísabella Bruce]], systir [[Róbert 1. Skotakonungur|Roberts Bruce]], sem síðar varð konungur Skotlands. Þau áttu engan son, aðeins dótturina [[Ingibjörg Eiríksdóttir af Noregi|Ingibjörgu]], sem giftist sænska hertoganum [[Valdimar Magnússon hertogi|Valdimar Magnússyni]] hertoga. Þegar Eiríkur dó erfði [[Hákon háleggur]] bróðir hans ríkið.
 
Þegar Eiríkur dó erfði [[Hákon háleggur]] bróðir hans ríkið því að bræður voru mun framar en skilgetnar dætur í erfðaröð norsku krúnunnar. Hákon var andstæða Eiríks á flestan hátt, vel menntaður og bókhneigður, dugmikill og sterkur stjórnandi.
 
== Heimildir ==
* {{wpheimild|tungumál = No|titill = Eirik II Magnusson|mánuðurskoðað = 27. september|árskoðað = 2010}}
* {{vefheimild|url=http://www.snl.no/.nbl_biografi/Eirik_2_Magnusson/utdypning|titill=Store norske leksikon: Eirik 2. Magnusson. Skoðað 27. september 2010.}}
 
{{Töflubyrjun}}
Sótt frá „https://is.wikipedia.org/wiki/Eiríkur_Magnússon_prestahatari“