„Stigbreyting“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
BiT (spjall | framlög)
BiT (spjall | framlög)
Lína 2:
 
== Stigbreyting lýsingarorða ==
Flest [[lýsingarorð]] stigbreytast, en orðmyndir geta myndast eftir '''[[frumstig]]i''', '''[[miðstig]]i''' og '''[[efsta stig]]i'''. Stigbreytingin sjálf nefnist '''[[regluleg stigbreyting|regluleg]]''' er ef stigin eru mynduð af sama [[Stofn (málfræði)|stofni]], dæmi um það er orðið ''[[wikt:is:ríkur#Íslenska|ríkur]] sem stibreytist ''rík''ur – ''rík''ari – ''rík''astur<ref name="sagnb">[http://fraedi.is/xn--mlfri-xqa2b6e/leidbein.pdf Íslenskt mál og almenn málfræði]Þetta strik [–] er einnig notað til að aðgreina beygingarmyndar í upptalningu</ref> þar sem stofninn er ''rík-''. Miðstigið myndast af því að bæta við stofninn ''-ar-'' eða ''-r-'' og þar fyrir aftan endingum [[Veik beyging lýsingarorða|veikrar beygingar lýsingarorða]]. Á efsta stigi eru tilsvarandi viðskeyti ''-ast-'' eða ''-st-'' og þar fyrir aftan koma annaðhvort endingar [[Sterk beyging lýsingarorða|sterkrar]] eða [[Veik beyging lýsingarorða|veikrar beygingar lýsingarorða]]. Stundum verða [[hljóðavíxl]] í stofni lýsingarorða sem stigbreytast reglulega; en dæmi um það er lýsingarorðið ''[[wikt:is:stór#Íslenska|stór]]'' (stigbreyting ''stór'' - stærri''stær''ri - stærstur''stær''stur)<ref ;name="sagnb"/> og lýsingarorðið ''[[wikt:is:djúpur#Íslenska|djúpur]]'' (stigbreyting ''djúp''urdýpri''dýp''ridýpstur''dýp''stur''). <ref name="sagnb"/>
 
Stigbreytingin er '''[[óregluleg stigbreyting|óregluleg]]''' ef miðstig og efsta stig myndast af öðrum stofni en frumstig, t.d.eins og lýsingarorðið ''[[wikt:is:illur#Íslenska|illur]]'' (stigbreyting ''illur''''verri''''verstur''.<ref name="sagnb"/>
 
AfSum sumumlýsingarorð lýsingarorðumhafa vantarhafa frumstigiðmynd í frumstigi og eru miðstigið og efsta stigið þá oftast myndummynduð af [[atviksorð]]um og [[forsetning]]um. Flest þessara orða merkjagefa til kynna átt, stefnu eða röð í tíma og rúmi. Dæmi; (austur) ''– eystri (austari) – austastur'' ; (aftur) ''– aftari – aftastur'' ; (nær) ''– nærri – næstur''.<ref name="sagnb"/>:
* [austur] ''– eystri'' (austari) – austastur''<ref name="sagnb"/><ref>{{BÍN|q=eystri|orð=eystri}}</ref>
* [aftur] ''– aftari – aftastur''<ref name="sagnb"/><ref>{{BÍN|q=aftari|orð=aftari}}</ref>
* [nær] – [nærri] ''– næstur''<ref name="sagnb"/><ref>{{BÍN|q=næstur|orð=næstur}}</ref>
 
Sum lýsingarorð stigbreytast ekki og eru óbeygjanleg með öllu, þessi orð enda flest á a eða i. Í stað stigbreytingar má skeyta framan við þau orðunum ''meira'' og ''mest'':