„Póseidóníos“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
Klára þetta seinna |
Ekkert breytingarágrip |
||
Lína 53:
Póseidóníos smíðaði [[sólkerfishermir|sólkerfishermi]], ef til vill ekki ósvipaðan [[Antikyþera klukka|Antikyþera klukku]]. Samkvæmt [[Cíceró]] sýndi sólkerfishermir Póseidóníosar daglega hreyfingu sólar, tungls og fimm annarra reikistjarna.
===Stærðfræði===▼
Auk rita sinna um [[rúmfræði]] er Póseidóníosi eignaður heiðurinn af því að hafa lagt fram stærðfræðilegar skilgreiningar og fyrir að hafa fjallað um tækniheiti á borð við „setningu“ og „þraut“.▼
===Veðurfræði===▼
Í ritum sínum um [[veðurfræði]] studdist Póseidóníos við [[Aristóteles]]. Hann setti fram kenningar um orsakir skýjamyndunar, þoku, vinds, rigningar, frosts, haglélja, eldinga og regnboga. ▼
===Landafræði, þjóðháttafræði og jarðfræði===
Lína 63 ⟶ 69:
Hann skrifaði niður athugasemdir um [[Jarðskjálfti|jarðskjálfta]] og [[Eldfjall|eldfjöll]], þ.á m. greinargerð um [[eldgos]] á æólísku eyjunum norðan [[Sikiley]]jar.
▲===Veðurfræði===
Í sagnfræðiritum sínum tók Póseidóníos upp þráðinn þar sem [[Pólýbíos]] hafði hætt. Hann mun hafa ritað um sögu tímabilsins frá [[146 f.Kr.|146]] - [[88 f.Kr.]] í 52 bindum. Þar heldur hann áfram greinargerðinni, sem Pólýbíos hóf, um ris og útþenslu Rómaveldis, sem hann virðist hafa stutt. Póseidóníos tók sér ekki til fyrirmyndar hlutlausari stíl Pólýbíosar. Hann leit svo á að atburðir, sem gerðust af mannavöldum, ættu sér sálfræðilegar skýringar; hann hafði skilning á mannlegum ástríðum og mannlegri heimsku en afsakaði þær ekki í sagnfræðilegum erkum sínum og notaði frásagnarlist sína til þess að hafa áhrif á viðhorf lesenda.
▲Í ritum sínum um [[veðurfræði]] studdist Póseidóníos við [[Aristóteles]]. Hann setti fram kenningar um orsakir skýjamyndunar, þoku, vinds, rigningar, frosts, haglélja, eldinga og regnboga.
Póseidóníos taldi „söguna“ ná frá jörðu til himins; mannkyn var ekki einangrað, hver þjóð með eigin stjórnmálasögu, heldur var mannkynið allt hluti af alheiminum, ''kosmos''. Sagnfræðileg verk hans snerust því ekki um stjórnmálasögu þjóða eða einstaklinga í einangrun, heldur fjallaði hann um öll öfl og alla þætti mannlegrar hegðunar, sem tengjast umhverfi þeirra (landafræðilega þætti, veðurfar, náttúruauðlindir, næringu). Til dæmis tók Póseidóníos til greina veðurfar í Arabíu, áhrif sólarinnar, sjávarföllin og veðurfar til að útskýra þjóðareinkenni fólks þar.
▲===Stærðfræði===
▲Auk rita sinna um [[rúmfræði]] er Póseidóníosi eignaður heiðurinn af því að hafa lagt fram stærðfræðilegar skilgreiningar og fyrir að hafa fjallað um tækniheiti á borð við „setningu“ og „þraut“.
▲===Sagnfræði og herfræði===
Rómverski sagnaritarinn [[Arríanus]] kvartaði yfir því að rit Póseidóníosar um hernað, ''Hernaðarlistin'', væri samið „fyrir sérfræðinga“, sem gefur til kynna að Póseidóníos hafi ef til vill sjálfur haft reynslu af hernaði eða hafi ef til vill nýtt sér þá þekkingu sem hann hafði frá [[Pompeius]]i, kunningja sínum.
==Orðspor og áhrif==
Póseidóníos varð í lifanda lífi víðfrægur fyrir rit sín um nær öll helstu svið heimspekinnar um allan hinn grísk-rómverska heim og fornir höfundar vitnuðu oft í verk hans þ.á m. [[Cíceró]], [[Lívíus]], [[Plútarkos]], [[Strabó]] (sem kallaði Póseidóníos „lærðasta mann meðal heimspekinga fyrr og síðar“), [[Kleómedes]], [[Lucius Annaeus Seneca|Seneca yngri]], [[Díódóros Sikúlos]] (sem studdist við verk Póseidóníosar sem heimild í ritinu ''Bibliotheca historia'' (''Sögulegt bókasafn'') auk margra annarra. Þótt skrúðlegur og mlskufræðilegur ritstíll hans hafi fallið úr tísku skömmu eftir andlát hans var Póseidóníos lofaður hástert í lifanda lífi fyrir stíl sinn.
Póseidóníos virðist hafa átt góð samskipti við yfirstéttir Rómar sem sendiherra frá Ródos. Hann átti vingott við marga stjórnmálamenn í fremstu röð seint á lýðveldistíma Rómar, þ.á m. Cíceró og Pompeius og báðir heimsóttu hann til Ródos. Cíceró sótti fyrirlestra hjá honum sem ungur maður (77 f.Kr.) og þeir skrifuðust síðar á. Í ritinu ''Um endimörk góðs og ills'' (''De Finibus Bonorum et Malorum'') fylgir Cíceró náið eftir endursögn Póseidóníosar á siðfræði Panætíosar. Póseidóníos kynntist Pompeiusi þegar Pompeius var sendiherra Rómar á Ródos og Pompeius virðist hafa heimsótt Póseidóníos tvisvar, fyrst árið [[66 f.Kr.]], þegar hann átti í átökum við sjóræningja, og svo aftur árið [[62 f.Kr.]], þegar hann var í hernaði í austri og bað þá Póseidóníos um að rita ævisögu sína. Til að sýna Póseidóníosi virðingu hélt Pompeius niðri vendi sínum (''fasces'') frammi fyrir dyrum Póseidóníosar. Velleius, Cotta og [[Lucilius]] aðrir Rómverjar sem sóttu Póseidóníos heim.
[[Ptolemajos]] hreifst af fágun vísindalegra aðferða Póseidóníosar. Hann kaus að halda fram niðurstöðum Póseidóníosar fremur en eldri og réttari niðurstöðum Eratosþenesar, sem leiddi m.a. til þess að næstu 1500 árin var niðurstaða Póseidóníosar um ummál jarðar talin vera rétt.
Póseidóníos renndi stoðum undir stóuspekina með vísindum síns tíma. Hann gerði næstmest, á eftir kennara sínum Panætíosi, til þess að breiða stóuspeki út um hinn rómverska heim, bæði í ræðu og riti. Öld síðar sagði Seneca að Póseidóníos hefði verið sá sem mest hefði haft fram að færa til heimspekinnar.
Eitt sinn töldu fræðimenn sig greina áhrif Póseidóníosar í skrifum nær allra höfunda, hvort sem þaðátti við rök að styjast eður ei. Í dag virðist Póseidóníos vera viðurkenndur sem afar fjölhæfur heimspekingur og vísindamaður, ekki að öllu leyti frumlegur hugsuður en hann hafði ákveðna breidd, sem í samræmi við stóísku kenninguna sem hann hélt fram, tengdi alla hluti og orsakir þeirra og alla þekkingu í eina heild.
[[Póseidóníos (gýgur)|Póseidóníos]] gýgurinn á [[tungl]]inu er nefndur eftir honum.
== Heimild ==
| |||