„Laukur“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
Luckas-bot (spjall | framlög)
m robot Bæti við: sh:Luk (biljka)
Xqbot (spjall | framlög)
m robot Bæti við: so:Basal; kosmetiske ændringer
Lína 16:
 
== Saga notkunar ==
Ýmsar tegundir af laukætt hafa verið notaðar til neyslu í nokkur árþúsund. Leifar af lauk hafa fundist í [[bronsöld|bronsaldarbronsaldarbygg]]byggðumðum, blandaðar steinum úr [[fíkja|fíkjum]] og [[daðla|döðlum]] frá 5000 f.Kr.<ref name="selfsufficientish">{{vefheimild |url=http://www.selfsufficientish.com/onion.htm |titill=Onions Allium cepa |verk=selfsufficientish.com |skoðað=2006-04-02}}</ref> Ekki er þó vitað hvort þessir laukar voru ræktaðir eða ekki. Í nær fjögur þúsund ára gömlum mataruppskriftum sem varðveist hafa á [[Súmería|súmerskum]] [[leirtafla|leirtöflum]] er notað mjög mikið af lauk af ýmsu tagi. Vísbendingar í ýmsum fornum ritum, til dæmis í [[4. Mósebók]] 11:5, benda til laukræktunar fyrir 3000 árum í [[Egyptaland hið forna|Egyptalandi hinu forna]] og á sama tíma var ræktaður [[blaðlaukur]] og [[hvítlaukur]]. Talið er að verkamennirnir sem byggðu [[Pýramídarnir í Gísa|pýramidana]] hafi borðað [[hreðka|hreðkur]] og lauka.<ref name="selfsufficientish"/> Fornegyptar tignuðu laukinn af því þeir töldu form hans og hringi tákna endalaust líf.<ref name="onions-usa">{{vefheimild |titill=About Onions: History
|url=http://www.onions-usa.org/about/history.php |skoðað=2008-01-30}}</ref> Laukar voru notaðir við [[jarðarför|útfararathafnir]] og fundist hafa leifar af lauk í augntóftum [[Ramesses 4.]]
 
Í [[Grikkland hið forna|Grikklandi hinu forna]] borðuðu íþróttamenn mikið af lauk af því þeir töldu hann þynna blóðið. [[Rómaveldi|Rómverskir]] skylmingaþrælar voru nuddaðir með lauk til þess að stæla vöðva þeirra. Á [[miðaldir|miðöldum]] var laukur svo mikilvægur að fólk greiddi landskuld með lauk og notaði hann til gjafa.<ref name="onions-usa"/> Læknar fyrirskipuðu laukát til að minnka [[hægðatregða|hægðatregðu]], auðvelda [[holdris|holdris]], draga úr [[höfuðverkur|höfuðverk]] og [[hósti|hósta]], lækna [[slöngur|slöngubit]] og vinna gegn [[hárlos]]i. [[Kristófer Kólumbus]] flutti lauka til [[Ameríka|Ameríku]] árið [[1492]] á leiðangri til [[Hispaníóla|Hispaníólu]]. Laukar voru líka notaðir á [[16. öld]] til að vinna gegn [[ófrjósemi]] hjá konum og einnig hjá hundum, kúum og öðrum húsdýrum. Nútímarannsóknir hafa sýnt fram á möguleg eituráhrif hjá hundum, köttum og öðrum dýrum ef þeim er gefinn laukur.<ref name="petsonions">{{vefheimild |titill=Human Foods that Poison Pets |url=http://www.petalia.com.au/Templates/StoryTemplate_Process.cfm?Story_No=257#ct-4 |skoðað=2008-01-30}}</ref>
 
== Notkun ==
Lína 93:
* {{wpheimild|tungumál=en|titill=Onion|mánuðurskoðað=janúar|árskoðað=2010}}
 
[[Flokkur:Laukar |Laukar ]]
[[Flokkur:Laukætt]]
 
Lína 168:
[[sk:Cesnak cibuľový]]
[[sl:Čebula]]
[[so:Basal]]
[[sq:Qepa]]
[[sr:Црни лук]]