„Þorlákur helgi Þórhallsson“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
SigRagnarsson (spjall | framlög)
mEkkert breytingarágrip
SigRagnarsson (spjall | framlög)
mEkkert breytingarágrip
Lína 65:
 
[[Mynd:Skálholt01.jpg|thumb|right|230px|Skálholt árið 2004.]]
Þorlákur vildi efla kirkjuvald á Íslandi og deildi hart við veraldlega höfðingja, þar á meðal [[Jón Loftsson]] í Odda, um forræði yfir kirkjueignum. Kallast það [[staðamál fyrri]]. Ítrekað lá nærri, að vopn væru borin á biskup, en óskelfdur var hann jafnan. Honum gramdist, að Jón tók Ragnheiði systur hans frillutaki (sonur þeirra var [[Páll Jónsson (biskup) | Páll]], eftirmaður Þorláks á biskupsstóli). Loks vægði Jón, og hún var gift Arnþóri austmanni. Aldrei greri þó um heilt á milli Jóns og biskups.<ref>''Þorláks saga hin yngri'', 27. kafli.</ref> Á þessum tíma var [[Brandur Sæmundsson]] Hólabiskup. Heimildir greina naumast, að hann hafi blandað sér í átakamál. En árið 1198 tók hann af skarið, að Þorlákur væri heilagur maður.<ref>''Þorláks saga hin elsta'', 20.-21. kafli.</ref> Í biskupstíð Þorláks bannaði kirkjan, að goðorðsmenn fengju prestsvígslu.<ref>Sigurður Nordal: ''Íslenzk menning I'', bls 315, Reykjavík 1942.</ref> Hann gekk ríkt eftir siðferðismálum, að menn héldu til dæmis ekki frillur, og við hann eru kennd [[statúta| boð]] um [[Skriftaboð Þorláks helga | skriftir]]. Hann hefur talið fólki hollt að gera allmiklar kröfur til sín, fyrirmæli þessi sem sagt álitin í strangara lagi. Sömuleiðis eru kennd við Þorlák [[Föstuboð Þorláks helga | föstuboð]]. Nokkrir máldagar kirkna eru ennfremur eignaðir honum. Öll þessi skjöl, auk heldur bréf frá Eysteini erkibiskupi, eru prentuð í [[Íslenskt fornbréfasafn | ''Íslensku fornbréfasafni'']].<ref>[http://www.archive.org/details/diplomatariumisl01kaupuoft ''Íslenzkt fornbréfasafn'', I. bindi (einkum frá bls. 235), Kaupmannahöfn 1857-1876]. Skoðað 25. ágúst 2010 (pdf 64 MB).</ref> Einnig tóku gildi árið 1179 samþykktir þriðja kirkjuþingsins í Lateran.<ref>[http://www.piar.hu/councils/ecum11.htm Samþykktir þriðja Lateranþingsins árið 1179]. Skoðað 13. september 2010.</ref> Þorláks er einna helst minnst fyrir að reyna að bæta siðu presta og almennings.<ref>[http://www.santopedia.com/santos/san-thorlaco/ ''Santopedia'', spænskur vefur]. Skoðað 24. ágúst 2010.</ref> Þrátt fyrir deilur, þótti hann fara vel með vald sitt, og góður fésýslumaður var hann álitinn.<ref>Magnús Jónsson: „Skrúðganga Skálholtsbiskupa", ''Skálholtshátíðin 1956'', bls. 150, Hafnarfjörður 1958.</ref> Í biskupstíð Þorláks var [[1186]] stofnað fyrsta nunnuklaustur á Íslandi, [[Kirkjubæjarklaustur]].
 
=== Daglegir hættir ===
Lína 100:
Þorlákur bar fram árnaðarorð fyrir snauða ekki síður en ríka, hjálpaði til dæmis matarlausu fólki um lífsbjörg, og alltaf var hann talinn dýrlingur alls almennings. Svo mun einnig hafa verið sums staðar í Noregi, að fátækt fólk átti jafnvel auðveldara með að snúa sér til hans en heilags [[Ólafur helgi | Ólafs konungs]]. En í færeyskri þjóðtrú varð heilagur Þorlákur að nokkurs konar jólasveini.<ref>[http://no.wikipedia.org/wiki/Thorlákr_Thorhallsson Wikipedia á norsku: ''Thorlákr Thorhallsson'']. Skoðað 25. ágúst 2010.</ref> Þar var, eins og á Íslandi, venja að kalla 23. desember Þorláksmessu.<ref>[http://fo.wikipedia.org/wiki/Tollaksmessudagur Wikipedia á færeysku: ''Tollaksmessa'']. Skoðað 25. ágúst 2010.</ref>
 
[[Jóhannes Páll II]] [[| Jóhannes Páll páfi II.]] útnefndi Þorlák verndardýrling Íslands 14. janúar 1984.<ref>''Acta Apostolicae Sedis'', bindi LXXVI, bls. 438, Typis Polyglottis Vaticanis M-DCCCC.LXXXIV.</ref> Þannig lagði hann „réttilega áherslu á, að nærvera trúarinnar mótar" þetta land, sagði [[Benedikt 16. | Benedikt páfi XVI.]]<ref>[http://www.vatican.va/holy_father/benedict_xvi/speeches/2008/december/documents/hf_ben-xvi_spe_20081218_iceland_it.html Benedikt páfi XVI. í ávarpi til nýskipaðs sendiherra 18. desember 2008]. Skoðað 27. ágúst 2010.</ref>
 
== Kirkjur helgaðar Þorláki ==