Útgáfa síðunnar 4. apríl 2010 kl. 21:08 breyta Xqbot (spjall \| framlög) Vélmenni 58.604 breytingar m robot Bæti við: bar:Buachstob; kosmetiske ændringer ← Eldri breyting		Útgáfa síðunnar 7. apríl 2010 kl. 20:55 breyta taka aftur þessa breytingu Navaro (spjall \| framlög) 7.517 breytingar Ekkert breytingarágrip Nýrri breyting →
Lína 1: [[Mynd:Latin alphabet Ðð.svg\|thumb\|right\|Stórt og lítið ð. Raunar er stórt Ð aðeins notað í texta sem er allur skrifaður með hástöfum.]] ~~{{hreingerning}}~~ '''Bókstafur''' er táknmynd sem er hluti af ákveðnu [[~~stafróf~~ritmál]]i. Í ~~vestrænum~~mörgum ~~stafrófum~~ritmálstegundum, til dæmis ~~því~~ latneska ritmálinu sem flest vestræn tungumál nota, ~~standa~~eru ~~bókstafirnir~~bókstafir ~~fyrir~~notaðir til að tákna tiltekin hljóð, en í ýmsum öðrum ~~tungumálum~~tegundum ritmáls eru orð eða hugtök táknuð með einstökum stöfum eða táknum. Í hreinu [[fónem]]ísku stafrófi stendur hver bókstafur fyrir eitt ákveðið hljóð en oft tákna þó stafir fleiri hljóð en eitt. Stundum standa líka tveir bókstafir saman fyrir eitt hljóð — eða jafnvel þrír; dæmi um það er „sch“ í [[þýska\|þýsku]]. Bókstafur getur einnig staðið fyrir tvö eða fleiri mismunandi hljóð og þá eru það ýmist stafirnir í kring eða uppruni orðsins sem hafa áhrif á framburð. Sem dæmi má nefna að í [[spænska\|spænsku]] er stafurinn c borin fram (k) ef hann stendur á undan a, o eða u, eins og í orðunum ''cantar'', ''corto'', ''cuidado'', ''colorado'' og ''catalac'', en c er borið fram (s) á undan e og i, eins og í orðunum ''centimo'' og ''ciudad''. Bókstafir eru ekki aðeins hljóðtákn, þeir hafa líka ákveðin nöfn, misjöfn eftir tungumálum. Bókstafurinn [[Z]] heitir til dæmis ''zed'' í flestum enskumælandi löndum nema í [[Bandaríkin\|Bandaríkjunum]] þar sem hann er kallaður ''zee'' en á kallast bókstafurinn ''seta''. ~~== Yfirlit og notkun ==~~ Þar sem tákn sem gefa af sér talmál, spila bókstafir með hljóðfræði. Í hreinu fónemísku stafrófi. Hver bókstafur gefur frá sér ákveðið hljóð. En í sögu og notkun stafrófsins eru margir stafir sem gefa frá sér fleiri en eitt hljóð. Bókstöfum er skipað niður í ákveðna röð og kallast hún [[stafróf]]sröð. Stafrófsröðun er misjöfn eftir tungumálum en þó hin sama í meginatriðum. Bókstafir geta einnig haft talnamerkingu og [[rómverskar tölur]] eru settar saman úr bókstöfum. Nú er þó yfirleitt notast við [[arabískar tölur]]. Það getur komið nýr hljómur þegar að tveir bókstafir standa hlið við hlið. Dæmi um það í ensku eru samsetningarnar á stöfunum „ch“, „sh“ og „th“. Í íslensku má nefna „ei“ og „au“. Einnig getur orðið til sérstakt hljóð þegar að þremur bókstöfum sé blandað saman. Sem dæmi má nefna sameininguna „sch“ í þýsku. Segja má að [[gríska stafrófið]], sem varð til fyrir um 3000 árum, sé elsta eiginlega stafrófið þótt það sé runnið frá [[föníska stafrófði\|föníska stafrófinu]], því að í því gríska fékk hver samhljóði og hver sérhljóði sinn bókstaf. En stafirnir sjálfir eiga sér flestir mun eldri rætur og eru í raun einfaldaðar útgáfur af táknum úr myndmáli. Stafurinn [[A]] er til dæmis upphaflega kominn úr [[egypskt letur\|egypsku letri]] og var þar nautshaus með horn. Föníkumenn tóku hann upp í sitt ritmál og sneru honum á hlið en Grikkir sneru honum á hvolf og þar með var A komið til sögunnar. Bókstafur getur einnig haft fleiri enn einn hljóm, þá eru það stafirnir í kring sem skipta sköpum um hljóðið sem myndast eða orðasifjafræði orðsins. Sem dæmi má nefna að í spænsku er stafurinn c borin fram (k) ef hann birtist á undan a, o eða u. Eins og í orðunum cantar, corto, cuidado, colorado og catalac. En c er borið fram (s) á undan e og i. Eins og í orðunum centimo og ciudad. Í latnesku ritmáli og raunar fleirum eru allir bókstafir til í tvenns konar formi, [[hástafur\|hástafir]] og [[lágstafur\|lágstafir]] (stórir stafir og litlir), og er í mörgum tilvikum mikill munur á útliti þeirra þótt þeir tákni nákvæmlega sama hljóðið. Hástafir eru aðallega notaðir í upphafi [[málsgrein]]a og [[sérnafn]]a, í fyrirsögnum eða til að leggja sérstaka áherslu á eitthvert atriði en í þýsku byrja öll nafnorð á hástaf og í mörgum tungumálum byrja öll orð nema smáorð í titlum bóka, kvikmynda og fleira slíkt á hástaf. Bókstafir hafa einnig ákveðin nöfn. Nöfn þeirra eru misjöfn eftir tungumálum sem notar þá, mállýsku og sögu. Bókstafurinn Z til dæmis heitir í flestum enskumælandi löndum zed nema í Bandaríkjunum þar sem hann er kallaður zee, á Íslensku kallast bókstafurinn zeta. ~~Bókstafir sem hluti af stafrófi eru í ákveðinni röð og kallast hún stafrófsröð.~~ Bókstafur getur einnig haft talnamerkingu en þannig er það í rómversku tölunum. Í ensku eru vanalega notaðar arabískar tölur í staðin fyrir bókstafi en þannig er því einnig háttað á íslensku. == Tengill == {{Wiktionary\|bókstafur}} ~~{{Stubbur\|menning}}~~ <!-- [[ja:音素文字]] -->

„Bókstafur“: Munur á milli breytinga