„Sauðárkrókur“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
Ekkert breytingarágrip
Navaro (spjall | framlög)
Ekkert breytingarágrip
Lína 1:
{{Staður á Íslandi|staður=Sauðárkrókur|vinstri=81|ofan=36}}
'''Sauðárkrókur''' (stundumoft kallaður '''Krókurinn''' í daglegu tali) er [[bær]] í [[Sveitarfélagið Skagafjörður|Sveitarfélaginu Skagafirði]] og eini [[kaupstaður]] [[Skagafjarðarsýsla|Skagafjarðarsýslu]]. Á Króknum búa um 2600 manns sem hafa atvinnu af [[útgerð]], fjölbreyttum [[iðnaður|iðnaði]] og [[verslun]] og þjónustu í síauknum mæli, en á Sauðárkróki hefur til dæmis [[Byggðastofnun]] höfuðstöðvar sínar. [[Fjölbrautaskóli Norðurlands vestra]] er einnig staðsettur á Sauðárkróki. Þar er einnig Steinullarverksmiðja og stórt sjúkrahús. [[Kaupfélag Skagfirðinga]] er langstærsta fyrirtækið sem starfar á Sauðárkróki og rekur það mjög fjölbreytta starfsemi.
 
== Umhverfi ==
Bærinn var upphaflega í [[Sauðárhreppur|Sauðárhreppi]], en varð að sérstökum [[hreppur|hreppi]], ''Sauðárkrókshreppi'', árið [[1907]]. Hinn hluti Sauðárhrepps varð að [[Skarðshreppur (Skagafjarðarsýslu)|Skarðshreppi]]. Sauðárkrókur fékk kaupstaðarréttindi árið [[1947]].
Sauðárkrókur er innst við botn [[Skagafjörður|Skagafjarðar]] að vestanverðu, sunnan undir [[Tindastóll|Tindastóli]] og skammt sunnan við ós [[Gönguskarðsá]]r. Byggðin var fyrst öll á fremur mjórri malarspildu undir Nöfunum, bröttum malarkömbum upp af bænum, norðan við ós [[Sauðá]]r, sem þá rann fram úr Sauðárgili og til norðurs um eyrar undir Nöfunum, þar sem nú er íþróttavöllur, sundlaug og tjaldstæði bæjarins. Byggðin færðist síðar suður fyrir ána og rann hún þá gegnum bæinn en síðar var ánni veitt til suðurs þar sem hún kemur úr Sauðárgili og rennur hún nú fyrir sunnan byggðina.
 
Gönguskarðsá hefur einnig myndað allnokkra eyri við ósinn og þar er höfnin, frystihús, sláturhús og [[steinull]]arverksmiðja. Fimm klaufir eða skorningar ganga inn í Nafirnar upp af bænum og nefnast þær Kristjánsklauf, Gránuklauf eða Bakarísklauf, Kirkjuklauf, Grænaklauf og Grjótklauf. Framan af var byggðin öll á eyrinni og flötunum neðan Nafanna en þegar það svæði var nær fullbyggt um [[1970]] hófst uppbygging nýs hverfis á Sauðárhæðum, sunnan Sauðárgils, og hefur það verið aðalbyggingasvæði bæjarins síðan.
Hinn [[6. júní]] [[1998]] sameinuðust hrepparnir á ný ásamt 9 öðrum sveitarfélögum í Skagafirði: [[Skefilsstaðahreppur|Skefilsstaðahreppi]], [[Staðarhreppur (Skagafjarðarsýslu)|Staðarhreppi]], [[Seyluhreppur|Seyluhreppi]], [[Lýtingsstaðahreppur|Lýtingsstaðahreppi]], [[Rípurhreppur|Rípurhreppi]], [[Viðvíkurhreppur|Viðvíkurhreppi]], [[Hólahreppur|Hólahreppi]], [[Hofshreppur (Skagafjarðarsýslu)|Hofshreppi]] og [[Fljótahreppur|Fljótahreppi]], og mynduðu þau saman ''[[sveitarfélagið Skagafjörður|sveitarfélagið Skagafjörð]]''.
 
== Saga ==
Sauðárkrókur er byggður úr landi jarðarinnar Sauðár. Engin byggð var á eyrinni á fyrri öldum og voru verslunarstaðir héraðsins við austanverðan fjörðinn, á [[Hofsós]]i, í [[Grafarós]]i og [[Kolkuós]]i, en árið [[1858]] varð Sauðárkrókur löggiltur verslunarstaður. Þá fóru kaupskip að koma þangað. Þar var þó engin föst búseta fyrr en [[1871]], þegar Árni Árnason járnsmiður kom sér þar upp þurrabúð og settist þar að. Hann seldi bændum sem komu að versla við kaupskipin gistingu og veitingar. Strax árið eftir kom fyrsta fasta verslunin og kaupmenn, iðnaðarmenn og sjómenn settust að á Króknum og síðan ýmsir embættismenn. [[Sauðárkrókskirkja]] var reist árið [[1892]].
 
Fólki fjölgaði hratt á Króknum fyrstu árin og um aldamótin [[1900]] voru íbúar um 400. Hafnleysi og einhæfir atvinnuhættir komu í veg fyrir að þessi öra fjölgun héldi áfram. Íbúar voru þó orðnir um 1000 þegar bærinn fékk kaupstaðaréttindi [[1947]]. [[Gönguskarðsárvirkjun]] var reist á árunum 1947-1949 og hitaveita úr [[borholu]] við [[Áshildarholtsvatn]] var lögð í bæinn [[1953]]. Hafnaraðstaða var smám saman bætt og er nú töluverð [[útgerð]] og [[fiskvinnsla]] í bænum.
 
== Atvinnuhættir ==
Á Króknum búa nú um 2600 manns sem hafa atvinnu af [[sjávarútvegur|sjávarútvegi]], fjölbreyttum [[iðnaður|iðnaði]] og [[verslun]] og þjónustu í síauknum mæli, en á Sauðárkróki hefur til dæmis [[Byggðastofnun]] höfuðstöðvar sínar. [[Kaupfélag Skagfirðinga]] er langstærsta fyrirtækið sem starfar á Sauðárkróki og rekur það mjög fjölbreytta starfsemi, svo sem verslanir, mjólkurbú, sláturhús og kjötvinnslu, vélaverkstæði og margt annað.
 
[[Fjölbrautaskóli Norðurlands vestra]] var stofnaður á Sauðárkróki árið 1979. Þar er líka heilsugæsla og allstórt sjúkrahús.
 
== Sveitarfélagið Skagafjörður ==
Bærinn var upphaflega í [[Sauðárhreppur|Sauðárhreppi]], en varð að sérstökum [[hreppur|hreppi]], ''Sauðárkrókshreppi'', árið [[1907]], sem varð svo Sauðárkrókskaupstaður 1947. Hinn hluti Sauðárhrepps varð að [[Skarðshreppur (Skagafjarðarsýslu)|Skarðshreppi]]. Sauðárkrókur fékk kaupstaðarréttindi árið [[1947]].
 
Hinn [[6. júní]] [[1998]] sameinuðust hrepparnirSauðárkrókskuapstaður og Skarðshreppur á ný ásamt 9 öðrum sveitarfélögum í Skagafirði: [[Skefilsstaðahreppur|Skefilsstaðahreppi]], [[Staðarhreppur (Skagafjarðarsýslu)|Staðarhreppi]], [[Seyluhreppur|Seyluhreppi]], [[Lýtingsstaðahreppur|Lýtingsstaðahreppi]], [[Rípurhreppur|Rípurhreppi]], [[Viðvíkurhreppur|Viðvíkurhreppi]], [[Hólahreppur|Hólahreppi]], [[Hofshreppur (Skagafjarðarsýslu)|Hofshreppi]] og [[Fljótahreppur|Fljótahreppi]], og mynduðu þau saman ''[[sveitarfélagið Skagafjörður|sveitarfélagið Skagafjörð]]''.
 
[[Flokkur:Aðsetur sýslumanna á Íslandi]]