„Sófistar“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
mEkkert breytingarágrip
Cessator (spjall | framlög)
Leiðrétti ýmislegt
Lína 1:
[['''Sófistar]]''' eða '''fræðarar''' voru viskukennarar og róttæklingar í [[Grikkland]]i til forna. Þeir ferðuðust borga á milli og héldu námskeið og þénuðu sumir vel á kennslunni. Þeir voru sannfærðir um að margt sem talið var heilagt að gömlum sið og talið liggja í eðli hluta væri í raun merki um mannlega hagsmuni og árangur af mannlegum ákvörðunum. Þeir gagnrýndu [[kynþáttafordómar|kynþáttafordóma]], [[þrælahald]] og [[kvennakúgun]]. Hafa ber í huga að sófistarnir voru sundurleitur hópur sem hafði ólíkar skoðanir um margt.
 
 
== Almenn æðri menntun ==
Sófistar áttu snaran þátt í að móta evrópska [[menntun]]. Þeir mótuðu hugmyndir um almenna æðri menntun. Þeir lögðu áherslu á [[málfræði]], [[mælskulist]] og [[rökfræði]]rökleikni. Málfræði þýddi hjá þeim þekking á málinu, uppbyggingu þess og réttri notkun, mælskulist táknaði listina að flytja ræðu á lýtalausan hátt og rökfræðirökleikni þýddi hæfileikann til að nota rök í málflutningi.
 
Sófistar áttu snaran þátt í að móta evrópska menntun. Þeir mótuðu hugmyndir um almenna æðri menntun. Þeir lögðu áherslu á [[málfræði]], [[mælskulist]] og [[rökfræði]]. Málfræði þýddi hjá þeim þekking á málinu, uppbyggingu þess og réttri notkun, mælskulist táknaði listina að flytja ræðu á lýtalausan hátt og rökfræði þýddi hæfileikann til að nota rök í málflutningi.
 
 
== Mælskulist og rökbrellur ==
Sófistar lögðu áherslu á hið ytra form og létu málefnið víkja fyrir framsetningu. Þeir reyndu með [[rökbrella|rökbrellum]] og mælskulist að sigra andstæðinga í rökræðum. Það komst á sá orðrómur að þeir væru meistarar í að gera svart að hvítu. Þessi áhersla Sófistasófista á rökvísi er sprottinn upp úr afstæðiskenndu lífsviðhorfi þeirra. SófistarSumir sófistar trúðu ekki að til væri [[Hlutlægni|hlutlægur]] [[sannleikur]] eða algerlega bindandi [[siðferði]]. Þetta snerist svo upp í grímulausa einstaklingshyggju þar sem frelsi var túlkað sem hömluleysi og réttlætingu á því að sá sem færi með völd hefði einnig réttinn sín megin.
 
 
== Sókrates ==
[[Sókrates]] trúði því, öfugt við Sófistasófista, að sannleikurinn væri til og unnt væri að finna hann. Sókrates var frábrugðinn Sófistumsófistum að því leyti að hann tók ekki fé fyrir kennslu sína og hann fullyrti ekki að hann væri vitur. Sókrates var líflátinn vegna þess að haldið var að hann væri Sófisti.
 
[[Sókrates]] trúði því, öfugt við Sófista, að sannleikurinn væri til og unnt væri að finna hann. Sókrates var frábrugðinn Sófistum að því leyti að hann tók ekki fé fyrir kennslu sína og hann fullyrti ekki að hann væri vitur. Sókrates var líflátinn vegna þess að haldið var að hann væri Sófisti.
 
 
== Varðveitt þekking um Sófista ==
[[Mynd:Protagoras.jpg|thumb|200|right|Sófistinn ProtagorasPrótagoras]] Það sem vitað er um Sófistasófista er einkum umsögn um þá í ritum andstæðinga þeirra og þá sérstaklega Plató[[Platon]]s og [[Aristóteles]]ar. Á seinni hluta 5. aldar f. Kr. var orðið Sófistar„sófistar“ notað til að lýsa óskipulögðum hópi hugsuða sem notaði rökræður og mælskulist til að kenna og sannfæra aðra. Þessir hugsuðir fengu oft háar greiðslur frá nemendum því stjórnkerfi í [[Aþena|Aþenu]] var þannig uppbyggt að mikilvægt var að vera mælskur og rökfimur. Protagoras[[Prótagóras]] er talinn fyrsti sófistinn. Aðrir þekktir sófistar eru Gorgias[[Pródíkos]], Prodicus[[Hippías]], Hippias[[Þrasýmakkos]], Thrasymachus, Lycophron, Callicles, Antiphon[[Lykofron]] og Cratylus[[Antifon]].
 
[[Mynd:Protagoras.jpg|thumb|200|right|Sófistinn Protagoras]] Það sem vitað er um Sófista er umsögn um þá í ritum andstæðinga þeirra og þá sérstaklega Plató og Aristóteles. Á seinni hluta 5. aldar f. Kr. var orðið Sófistar notað til að lýsa óskipulögðum hópi hugsuða sem notaði rökræður og mælskulist til að kenna og sannfæra aðra. Þessir hugsuðir fengu oft háar greiðslur frá nemendum því stjórnkerfi í Aþenu var þannig uppbyggt að mikilvægt var að vera mælskur og rökfimur. Protagoras er talinn fyrsti sófistinn. Aðrir þekktir sófistar eru Gorgias, Prodicus, Hippias, Thrasymachus, Lycophron, Callicles, Antiphon og Cratylus.
 
== Heimildir ==
 
* {{bókaheimild|höfundur=Reidar Myhre|titill=Stefnur og straumar í uppeldissögu|útgefandi=Rannsóknarstofnun Kennaraháskóla Íslands|ár=2001|ISBN=ISBN 9979-847-45-x}}
* {{enwikiheimild|Sophism|22.febrúar|2006}}