„Jón Hnefill Aðalsteinsson“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
m Tók aftur breytingar Jabbi (spjall), breytt til síðustu útgáfu Aspiriniks
Viðaukar
Lína 1:
'''Jón Hnefill Aðalsteinsson''' ([[29. mars]] [[1927]] – [[3. mars]] [[2010]]) var [[prófessor]] í [[þjóðfræði]] við [[Háskóli Íslands|Háskóla Íslands]] og liggja eftir hann liggja mörg rit, greinar og fyrirlestrar um efnið, auk ritsmíða um skáldleg efni og trúarleg. Jón Hnefill var einnig [[guðfræði]]ngur.
 
== Æviágrip ==
Jón Hnefill fæddist að [[Vaðbrekka|Vaðbrekku]] í [[Hrafnkelsdalur|Hrafnkelsdal]]. Foreldrar hans voru Aðalsteinn Jónsson (1895–1983) bóndi þar, og kona hans Ingibjörg Jónsdóttir (1901–1987).
 
Jón Hnefill ólst upp á Vaðbrekku, lauk stúdentsprófi frá [[MA]] 1948, og fil. kand-prófi í trúarbragðasögu, trúarlífssálfræði og heimspeki frá [[Stokkhólmsháskóli|Stokkhólmsháskóla]] 1958. Hann lauk [[guðfræði]]prófi frá [[Háskóli Íslands|Háskóla Íslands]] vorið 1960 og var vígður sóknarprestur á [[Eskifjörður|Eskifirði]] sama ár. Hann var prestur þar næstu fjögur árin, en fór þá til [[Uppsalir|Uppsala]] í [[Svíþjóð]] og lauk prófi í [[þjóðfræði]] frá [[Uppsalaháskóli|Uppsalaháskóla]] 1966. Árið 1978 lauk hann doktorsprófi frá Uppsalaháskóla með [[doktorsritgerð]] sinni um [[kristnitakan á Íslandi|kristnitökuna á Íslandi]] (''Under the Cloak'' = ''Undir feldinum'').
 
Upp úr 1980 hóf Jón Hnefill að kenna ýmis námskeið í þjóðfræði við Háskóla Íslands, og varð síðan dósent í þjóðfræði 1988, fyrstur manna. Hann varð prófessor í þeirri grein 1992, og skipulagði og byggði upp nám í þjóðfræði við skólann. Hann ritaði einnig mikið um þau efni, sbr. ritaskrána hér á eftir. Rannsóknir hans spanna vítt svið. Hann skrifaði m.a. um kristnitökuna, [[ásatrú]], [[goðsaga|goðsögur]], [[ævintýri]], [[gáta|gátur]], [[álfur|álfa]], [[tröll]], [[afturganga|afturgöngur]], [[galdur|galdra]] o.fl. Sérsvið hans var þjóðfræðileg greining á fornsögum og fornkvæðum. Jón Hnefill hefur verið nefndur faðir þjóðfræðinnar sem háskólagreinar hér á landi.
 
Starfsferill Jóns Hnefils var fjölbreyttur. Hann var um skeið blaðamaður á [[Morgunblaðið|Morgunblaðinu]], skólastjóri Iðnskólans á Eskifirði og kennari við unglingaskólann þar, gagnfræðaskólakennari í Reykjavík og kennari í [[Menntaskólinn við Hamrahlíð|Menntaskólanum við Hamrahlíð]], stundakennari við guðfræðideild HÍ og fleiri skóla, svo sem Tækniskóla Íslands, Leiklistarskóla Íslands og Þroskaþjálfaskóla Íslands. Hann tók þátt í margskonar félagsstarfi, var formaður Þjóðfræðafélagsins, Sagnfræðingafélags Íslands, Félags menntaskólakennara og Hins íslenska kennarafélags, og sat í stjórn Átthagasamtaka Héraðsmanna.
 
Veturinn 1983–1984 var hann Honorary Research Fellow við [[University College London]].
 
Eiginkona Jóns Hnefils (1955) var '''[[Svava Jakobsdóttir]]''' (1930–2004) rithöfundur og alþingismaður.
 
== Ritstörf ==
Hér verða talin nokkur rit Jóns Hnefils, sem dæmi um ritstörf hans. Skráin er fjarri því að vera tæmandi.
=== Bækur ===
* ''Kristnitakan á Íslandi'', AB, Rvík 1971, 181 s. — Önnur útg. aukin, Rvík 1999.
* ''Hugmyndasaga, frá sögnum til siðskipta'', 2. útg. aukin, Iðunn, Rvík 1978, 146 s. — Fyrsta útg., fjölrituð, MH 1975.
* ''Under the cloak : the acceptance of Christianity in Iceland with particular reference to the religious attitudes prevailing at the time'', Uppsala 1978, 151 s. — Doktorsrit. ''Studia ethnologica Upsaliensia'' 4.
* ''Ágrip um trúarbrögð'' 1, MH, Rvík 1983, iv+97 s.
* ''Drög að þjóðfræði'', MH, Rvík 1984, 126 s.
* ''Þjóðtrú og þjóðfræði'', Iðunn, Rvík 1985, 157+13 s.
* ''Íslensk þjóðmenning'' 5: ''Trúarhættir. Norræn trú, Kristni, Þjóðtrú.'' Bókaútgáfan Þjóðsaga, Rvík 1988, 490 s. — Jón Hnefill og [[Hjalti Hugason]] tóku saman.
* ''Strandarkirkja, helgistaður við haf'', Háskólaútgáfan, Rvík 1993, 94 s.
* ''Þá hneggjaði Freyfaxi. Frá staðfræði til uppspuna í Hrafnkels sögu Freysgoða'', Háskólaútgáfan, Rvík 2000, 225 s.
* ''Blót í norrænum sið. Rýnt í forn trúarbrögð með þjóðfræðilegri aðferð'', Háskólaútgáfan, Rvík 1997, 263 s.
* ''A piece of horse liver : myth, ritual and folklore in old Icelandic sources'', Háskólaútgáfan, Rvík 1998, 188 s. — [[Terry Gunnell]] og [[Joan Turville-Petre]] þýddu.
* ''Under the cloak. A Pagan ritual turning point in the conversion of Iceland'', Háskólaútgáfan, Rvík 1999, 233 s. — ''Kristnitakan á Íslandi'' á ensku. Terry Gunnell þýddi viðauka.
* ''Trúarhugmyndir í Sonatorreki'', Háskólaútgáfan, Rvík 2001, 184 s. — ''Studia Islandica'' 57.
* ''Hið mystiska X'', Háskólaútgáfan, Rvík 2009, 280 s.
 
=== Nokkrar greinar ===
* „Sverðið úr Hrafnkelsdal.“ ''Árbók Hins íslenska fornleifafélags 1981'', Rvík 1982:40–47. — Sérprentað.
* „Þjóðfræði og þakkarskuld.“ ''Andvari'', Rvík 1982:45–56. — Um [[Dag Strömbäck]]. — Sérprentað.
* „Aldrei hef ég þurft að þræða annarra spor. Ævi og starf Sigfúsar Sigfússonar þjóðsagnaritara.“ [[Sigfús Sigfússon]]: ''Íslenskar þjóðsögur og sagnir'' 11 (ný útgáfa), Þjóðsaga, Rvík 1993:123–198.
 
=== Þýðingar og útgáfur ===
* [[John Stuart Mill]]: ''Frelsið'', Hið íslenska bókmenntafélag, Rvík 1970, 220 s. — Jón Hnefill og [[Þorsteinn Gylfason]] þýddu. Lærdómsrit Bókmenntafélagsins. 2. útg. 1978, 3. útg. 2000.
* [[Anna Birgitta Rooth]]: ''Öskubuska í austri og vestri'', Iðunn, Rvík 1982, 157 s. — Svava Jakobsdóttir þýddi sögurnar, Jón Hnefill þýddi skýringar og ritaði formála.
* Þorkell Björnsson frá Hnefilsdal: ''Af Jökuldalsmönnum og fleira fólki'', Iðunn, Rvík 1981, 135 s. — Jón Hnefill gaf út og ritaði formála.
 
=== Afmælisrit ===
* ''Þjóðlíf og þjóðtrú. Ritgerðir helgaðar Jóni Hnefli Aðalsteinssyni.'' Bókaútgáfan Þjóðsaga, Rvík 1998, xvi+439 s. — Ritaskrá Jóns Hnefils er á bls. 433–439.
 
== Heimildir ==
* Minningargreinar í ''Morgunblaðinu'' 10. mars 2010.
* Skrár Landsbókasafns.
 
== Tenglar ==