|
|
|
Erjur [[Parþar|Parþa]] við [[Rómaveldi|Rómverja]] veiktu ríki þeirra svo mikið að það riðaði til falls. Árið 222 lýsti Ardasjir sjálfan sig konung yfir sýslunni [[Fars]]. Brátt þandi hann út ríki sitt, en það gat Artabanus Parþakonungur ekki liðið og ætlaði að bæla uppreisn Ardasjirs niður. Það fór ekki betur en svo að Ardashir felldi Artabanus, hertók höfuðborgina [[Ktesifon]] árið [[226]] og lét krýna sig konung yfir allri Persíu. Ardasjir ríkti í fimmtán ár og Persía blómstraði undir stjórn hans. Fyrstu fjögur ár stjórnar hans átti hann talsvert undir högg að sækja frá parþneskum konungi [[Armenía|Armeníu]], málaliðum [[Skýþar|Skýþa]] auk Rómverja frá vestri og [[Kúsjanaveldið|Kúsjana]] frá austri. Ardasjir var harðskeyttur herforingi og náði að reka alla af höndum sér. Hann mótaði stefnu Sassanída og efldi innviði ríkisins, kom upp öflugri miðstjórn með fjölskipuðu embættismannakerfi í valdapýramída. Innan þessa kerfis máttu einungis innfæddir Persar starfa.
===ShapurSjapur 1.===
[[Mynd:HumiliationValerianusHolbein.jpg|thumb|right|Niðurlæging Valeríanusar eftir [[Hans Holbein yngri]] frá 1521.]]
Árið 240 lagði ArdashirArdasjir niður völd og sonur hans Sjapúr[[Sjapur 1.|Sjapur]] tók við völdunumvöldum. ShapurSjapur I1. gerðist voldugur herkonungur. Hann hélt austur og þar réðst hannréðist á ríki KúsanaKúsjana og lagði undir sig mikinn hluta landa þeirra. Því næst snéri hann sér gegnað Rómverjum. Hinn 19 ára rómverski keisari Gordian[[Gordíanus III3.|Gordíanus snéri3.]] sneri vörn í sókn og aðí fyrstu varvarð hannhonum nokkuð sigursællágengt. Skv.Samkvæmt rómverskum heimildum var GordianGordíanus veginn af eigin hermönnum en skv.samkvæmt persneskum heimildum var hann veginn af ShapurSjapur I1. Burtséð frá því hvernig hann dó þurfti næsti keisari, Philip[[Filippus Arabi]], að ganga að smánarlegum samningi þar sem hann þurfti að borga Sassanídum 500 þúsund denara[[denar]]a auk árlegra skatta. Síðar er Rómverjar stóðu ekki í skilum sendi ShapurSjapur son sinn í refsileiðangur. Valerian[[Valeríanus]] keisari kom á móti með voldugan her en með svikum og bellibrögðum króaði ShapurSjapur I1. ValerianValeríanus, hershöfðingja hans og 70 þúsund manna lið inníinni í borginni [[Edessa]]. Sumar heimildir herma að ShapurSjapur I1. hafi m.a. notað ValerianValeríanus sem fótaskemil auk annarra niðurlægandi hlutverkaniðurlæginga meðan hann var fangi ShapursSjapurs. ShapurSjapur var svo veginn af Arabískum[[Arabar|arabískum]] úlfaldasveitum sem sátu fyrir honum á leið sinni heim úr herferð um [[Sýrland]] árið [[272]].
===Shapur 2.===
|
