„Tamílskt ritmál“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
Cessator (spjall | framlög)
Ekki lengur afrit, efnið virðist hafa verið flutt
Cessator (spjall | framlög)
Ekkert breytingarágrip
Lína 8:
|stýrt af=
|iso1=ta|iso2=tam|sil=tam}}
 
[[Mynd:Tamil distribution.png|thumb|Tamílska á [[Indland]]i og [[Srí Lanka]] (1961)]]
[[Mynd:Tamilspeakers.png|thumb|]]
Lína 14 ⟶ 13:
[[Mynd:AayuthaEzhuthu.svg|thumb|hið hljóðlausa tákn '''āytam''']]
[[Mynd:Tamilalphabet.jpg|thumb|skilti með tamílskri skrift]]
[[Tamílskt ritmál|'''Tamílska ritmálið]]''' (tamílska: தமிழ் அரிச்சுவடி, tamílskt „stafróf“) er ritmál notað til að skrifa [[tamílska|tamílsku]] og einnig önnur minna útbreidd tungumál, svo sem; [[Badaga]], [[Irulas]] og [[Paniya]]. Einnig notað af Tamílum við ritun á [[sanskrít]].
 
 
[[Tamílskt ritmál|Tamílska ritmálið]] (tamílska: தமிழ் அரிச்சுவடி, tamílskt „stafróf“) er ritmál notað til að skrifa [[tamílska|tamílsku]] og einnig önnur minna útbreidd tungumál, svo sem; [[Badaga]], [[Irulas]] og [[Paniya]]. Einnig notað af Tamílum við ritun á [[sanskrít]].
 
== Saga ==
 
Tamílska er talin (ásamt fleirum) hafa þróast frá [[Brahmi]]. Fyrstu álretranir tamílsku eru frá asókönskum tímum (200-300 f.Kr.).
 
Nútíma tamílska er þó ekki í beinu sambandi við Tamil-Brahmi. Skriftin í þessum áletrunum er almennt þekkt sem Brahmi Tamil eða Tamili skrift og er að mörgu leyti ólík hinni venjulegu Asokan Brahmi. Til dæmis hefur eldri Brahmi Tamil kerfi til að greina á milli hreinna samhljóða ('m' í þessu tilviki) og samhljóða bundnum sérhljóða ('ma' í þessu tilviki). Þar að auki notaði hin eldri Brahmi Tamil sem var með örlítið annarskonarannars konar tákn fyrir sérhljóðin, sérstök tákn fyrir þá stafi sem ekki voru í Sanskrítsanskrít og skildi útundan þá stafi sem táknuðu hljóð sem ekki voru til í Tamil, eins og raddaða samhljóða og hljóðlaus blásturs hljóð (sbr. 'h' í íslensku).
 
Áletranir frá [[2. öld e. Kr.]] nota síðari gerð af Brahmi Tamílskri skrift, sem er svipar áþreifanlega til ritkerfisins sem lýst er í [http://en.wikipedia.org/wiki/Tolkappiyam [Tolkappiyam]], sem er forn tamílsk málfræði. Áberandi er að þau nota '''puḷḷi''' til að bæla niður raddaðan sérhljóða. Tamílsku bókstafirnir þróuðust þaðan í frá í meira rúnað form og þegar komið er fram á fimmtu eða sjöttu öld e. Kr. eru þeir komnir í það form sem kallast forn vaṭṭeḻuttu. Nútíma tamíl -ritrófið er þó ekki komin frá þeirri skrift. Á [[7. öld]] bjó Pallava ættin til nýtt ritróf fyrir tamílsku. Hið nýja ritróf var mótað með einföldun á Grantha-ritrófi (sem þróaðist frá Suður-Brahmi) auk viðbættum þeim bókstöfum úr vaṭṭeḻuttu sem táknuðu þau hljóð sem ekki voru í Sanskrít. Þegar á [[8. öld]] var komið tók þessi skrift yfir vaṭṭeḻuttu sem fyrir var í konungsríkjunum [[Chola]] og [[Pallavea]] sem lágu í norðurhluta Tamíl-talandi svæðisins. Vaṭṭeḻuttu var áfram notað í suður hluta Tamíl-talandi svæðisins, í konungsríkjunum [[Chera]] og [[Pandyan]] allt fram á [[11. öld]], þegar Chola yfirtók konungsríkið Pandyan.
 
Á næstu öldum þróast Chola-Pallava ritrófið yfir í nútíma Tamil skriftina. Það að einna helst pálmalauf voru notuð til að rita á, breytti skriftinni. Skrifarin þurfti að fara varlega þegar hann skrifaði á laufið til að gera ekki gat á laufið því lauf með gati eða rifu var mikið líklegra til að rifna alveg og eyddist fyrr. Þar Þ.a.l.af leiðandi varð notkun puḷḷi til að einkenna "hreina"„hreina“ samhljóða sjaldgæf og þeir þá skrifaðir á sama hátt og ef hljóðlaus sérhljóði væri með. Á svipaðan hátt var sérhljóðatákninu fyrir kuṟṟiyal ukaram, hálf-rúnað u sem kemur fyrir í enda sumra orða og í miðju sumra samsetra orða, skipt út fyrir einfalt u. Puḷḷi kom ekki fram aftur fyrr en með prentlistinni, en kuṟṟiyal ukaram var aldrei aftur tekið í notkun sem tákn þó svo að það gegni veigamiklu hlutverki í tamílskum talanda ([http://en.wikipedia.org/wiki/Prosody_%28linguistics%29 prosody]).
 
Form sumra bókstafanna voru einfölduð á [[19. öld]] til að gera ritrófið auðveldara sem leturgerð. Á [[20. öld]]inni var ritrófið einfaldað enn frekar í nokkrum stigum, þar sem sérhljóðatáknin sem notuð voru með samhljóðunum voru einfölduð með því að útrýma sértökum táknum og þeim formum sem voru hvað óreglulegust.
 
== Einkenni ==
 
Tamílskt ritmál hefur tólf [[sérhljóð]]a (உயிரெழுத்து uyireluttu „sálar-stafir“), átján [[samhljóð]]a (மெய்யெழுத்து meyyeluttu „skrokk-stafir“)
og einn karakter, āytam ஃ (ஆய்தம்), sem er hvorki flokkaður sem samhljóði né sérhljóði - (அலியெழுத்து aliyeluttu „hermafródíski stafurinn“), āytam er þó oft flokkaður með sérhljóðum.
Lína 44 ⟶ 39:
 
Ákveðnar reglur eru um myndun orða. [http://en.wikipedia.org/wiki/Tolk%C4%81ppiyam Tolkāppiyam] lýsir þeim reglum. Dæmi: orð getur ekki endað á ákveðnum sérhljóðum, og getur ekki hafist á sumum samhljóðum, t.a.m. 'r' 'l' og 'll'; það eru tveir samhljóðar fyrir hið tannmælta 'n' - hvort samhljóðið er notað fer eftir því hvort 'n' kemur fyrir fremst í orðinu og með stöfunum sem umkringja það.
 
 
<div style="-moz-column-count:2; column-count:2;">
Lína 76 ⟶ 70:
 
=== Sérhljóðar ===
Sérhljóðarnir eru kallaðir "líf"„líf-“ (uyir) eða "sálar" stafir„sálarstafir“. Saman með sérhljóðunum mynda þeir blöndu, atkvæðastafi sem eru kallaðir "lifandi"„lifandi“ stafir (uyirmei) það er stafir sem hafa bæði líkama/skrokk og sál.
 
Tamílskum sérhljóðum er skipt upp í stutt og löng (fimm af hvoru) og tvo [http://en.wikipedia.org/wiki/Diphthong [Tvíhljóði|tvíhljóðunga]].
Sérhljóðarnir eru kallaðir "líf" (uyir) eða "sálar" stafir. Saman með sérhljóðunum mynda þeir blöndu, atkvæðastafi sem eru kallaðir "lifandi" stafir (uyirmei) það er stafir sem hafa bæði líkama/skrokk og sál.
 
Tamílskum sérhljóðum er skipt upp í stutt og löng (fimm af hvoru) og tvo [http://en.wikipedia.org/wiki/Diphthong tvíhljóðunga].
 
<div style="width:65%; -moz-column-count:2; column-count:2;">
Lína 105 ⟶ 98:
 
=== Samsettir Tamil-stafir ===
 
 
Samhljóðinn 'k' notaður sem dæmi:
 
Lína 131 ⟶ 122:
|}
</div>
 
 
Eftirfarandi tafla sýnir lista af sérhljóðum (''uyir'' eða líf) í lárétta ásnum og samhljóðana (''mei'' eða líkami) í lóðrétta ásnum.
Taflan sýnir þannig allar samsetningarnar - eða hina "lifandi"„lifandi“ bókstafi Tamil, ''uyirmei''.
 
{| class="wikitable" border="1" style="text-align:center" xml:lang="ta" lang="ta"
|+{{lang|en|samsettir hljóðar Tamílskutamílsku - líkami og sál}}
|-
!width="46pt"|{{lang|en|sérhljóðar}} →
Lína 409 ⟶ 399:
 
=== Tölustafir og tákn ===
Fyrir utan tölustafina (0-9), þá hefur Tamílskatamílska einnig tölustaf fyrir 10, 100 og 1000. Tákn fyrir dag, mánuð, ár, debit, kredit, eins og fyrir ofan, rupee og tölustafur.
 
Fyrir utan tölustafina (0-9), þá hefur Tamílska einnig tölustaf fyrir 10, 100 og 1000. Tákn fyrir dag, mánuð, ár, debit, kredit, eins og fyrir ofan, rupee og tölustafur.
{| class=wikitable border="1" style="text-align:center;font-size:200%;"
|- style="font-size:50%"
Lína 429 ⟶ 418:
 
== Tamil í Unicode ==
 
[[Unicode]]-svæðið fyrir tamílsku er U+0B80–U+0BFF. Gráu svæðin í töflunni sýna óúthlutuð táknsvæði hvað tamílsku varðar. Flest af þessum óúthlutuðu táknsvæðum eru frátekin fyrir tákn úr öðrum asískum ritmálum sem svara til [[fónem]]a sem ekki eru til í tamílska ritrófinu.
 
Eins og önnur suður asísk skrift í Unicode, var tamílska kóðunin upprunalega frá ISCII standardinum. Bæði ISCII og Unicode kóða tamílskuna sem ''abugida''. Hvert tákn sem sýnir svipað fónem er kóðaðað í sama táknreit í suður-asísku Unicode-rittáknatöflunum. Þó svo að Unicode sýni Tamil sem abugida, þá geta allir hreinu/ósamsettu sér- og samhljóðarnir í tamílskunni verið sýndir með því að nota fleiri en einn Unicode táknreit, eins.<ref>Eins og sést í tamílsku Unicode-atkvæðatöflunni [http://www.unicode.org/charts/PDF/U0B80.pdf hér].</ref>
 
Í Unicode 5.1 var bætt við sérstaklega nefndri röð fyrir alla „hreinu“ sam- og sérhljóðana. Unicode 5.1 hefur einnig sérnefnda röð fyrir tamílska táknbandið SRI (''śrī''), ஶ்ரீ . Táknröðin kallast TAMÍLSKA ATKVÆÐI SHRII og er gert úr Unicode röðinni U+0BB6 U+0BCD U+0BB0 U+0BC0.
Lína 1.127 ⟶ 1.115:
</table>
 
== HeimildirTilvísanir ==
<div class="references-small"><references/></div>
 
== Heimildir ==
* {{Wpheimild|tungumál = en|titill = Tamil script|mánuðurskoðað = 8. febrúar|árskoðað = 2010}}