„Líffræði“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
Oddurv (spjall | framlög)
m →‎Meginreglur líffræðinnar: Púff ... þetta er nú ljóta torfið!
Oddurv (spjall | framlög)
m →‎Meginreglur líffræðinnar: reyni að gera þetta skiljanlegra
Lína 4:
</onlyinclude>
== Meginreglur líffræðinnar ==
Líffræði er afar víðfeðmt svið, svo nánast er ógjörningur að alhæfa um rannsóknanálgun[[rannsókn]]análgun líffræðinga. Því heyrist þó stundum fleygt að rannsóknir líffræðinga séu um margt ólíkar því sem tíðkast innan [[eðlisfræði|eðlisfræða]] og annarra [[raunvísindi|raungreina]] og séu ekki byggðar á lögmálum og stærðfræðilegum[[stærðfræði]]legum útskýringum. Athuganir líffræðinga hafa þó leitt í ljós að lífið fylgir ákveðnum reglum ogsem lýsa má með eftirfarandi hugmyndum um algildi, þróun, fjölbreytileika, samfeldni, jafnvægishneigð og samverkun.
 
=== Algildi: einkenni sem fullgilda lífveru ===
{{aðalgrein|Líf (líffræði)}}
Ýmsir þættir og ferli eru sameiginleg á meðal lífvera og teljastmá telja grundvallar atriði svonalífsins. hægtÞær verur sem talabúa umyfir ''fullgilda''þessum lífverueigindum má þá líta á sem „fullgildar“ lífverur. Til að mynda samanstanda allar lífverur af [[fruma|frumum,]] sem allar hafaeru einsum kolefnasamböndmargt innbyrðissvipaðar að byggingu. Hafa til dæmis [[frumuhimna|frumuhimnu]] úr [[fosfólípíð]]um og eru samsettar úr sams konar [[lífefnafræði|lífefnum]]. Allar lífverur hljóta í arf [[DNA|erfðaefni]] (frá foreldri eða foreldrum) sem flyturinniheldur [[erfðamengi]] lífvera. [[Þroski]] [[fósturvísir|fósturvísa]] hjá fjölfruma lífverum sýnasýnir áþekk formfræðileg[[formfræði]]leg skref og innihaldaþroskaferlinu er stjórnað með [[genatjáning|tjáningu]] líkalíkra [[gen|erfðavísa]].
 
=== Þróun: meginregla líffræðinnar ===
{{aðalgrein|Þróun}}
EinRannsóknir meginreglalíffræðinga innanhafa lífræðinnarleitt erí ljós að allar lífverur séueru afkomendur sameiginlegra[[síðasti forfeðrasameiginlegur semforfaðir orðiðallra núlifandi lífvera|sameiginlegs áa]] og hafa orðið til fyrir tilstilli þróunar[[þróun]]ar. Þetta er meginástæða þess að lífverur eru svo ótrúlega líkar að gerð og [[atferli]]. [[Charles Darwin]] setti fram þróunarkenningunaþá útgáfu [[þróunarkenningin|þróunarkenningarinnar]] sem enn er í gildi og skilgreindi drifkraft hennar, [[náttúruval]].
 
=== Samfeldni ===
{{aðalgrein|Flokkunarfræði}}
Þrátt fyrir að lífverur séu mestmegnis líkar í grundvallaratriðum, eruþá lífverurer fjölbreytilegaafar miðaðmikinn viðfjölbreytileika að finna innan hegðunlífríkisins, til dæmis hvað varðar atferli, form og þróun[[efnaskipti]]. Til þess að kljást við allan þennan fjölbreytileika hafa líffræðingar reynt að flokka allar lífverur. FlokkakerfiðFlokkunarkerfið ætti að taka mið af skyldleika lífvera og búaendurspegla tilþróunarsögu þróunartré fyrir mismunandi lífverurþeirra. Slík flokkun heyrir undir [[flokkunarfræði]] og [[nafnfræði|nafngiftargræði]]., þar [[Nafnfræði]]sem flokkarlífverur lífverureru flokkaðar í hópa (''[[taxon|taxa]]'') sem bera hvert sitt fræðiheiti og [[flokkunarfræðifræðiheiti]]n leitast svo við að flokka eftir skyldleika. Samkvæmt venju eru lífverur flokkaðar í fimm ríki:
: [[dreifkjörnungur|Dreifkjörnunga]], [[frumvera|frumverur]], [[sveppur|sveppi]], [[planta|plöntur]] og [[dýr]].
Þetta flokkunarkerfi er í dag talið takmarkað og þrem yfirhópum hefur verið bætt við: