„Rómverska keisaradæmið“: Munur á milli breytinga

Nafnið „rómverska keisaradæmið“ er einnig notað yfir landsvæðið sem Rómaveldi náði yfir þegar keisaraveldið var við lýði. Þegar það var stærst, náði það frá þar sem er í dag [[Skotland]] í norðri suður yfir alla Norður-[[Afríka|Afríku]]. Vestast náði það á [[Íberíuskagi|Íberíuskaga]] og að [[Persaflói|Persaflóa]] í austri. Í Rómverska keisaradæminu aðhylltist fólk framan af [[Rómversk goðafræði|rómverska goðafræði]] en [[Konstantínus mikli]] keisari tók [[kristni]] og gerði hana árið [[313]] að „leyfðri trú“ í Rómaveldi. Upp frá því breiddist kristni út um allt ríkið og varð algengasta trúin.

 

Árið [[31 f.Kr.]] sigraði [[Octavíanus]] [[Markús Antóníus]] og [[Kleópatra|Kleópötru]] í [[Orrustan við Actíum|orrustunni við Actíum]] og batt þar með enda á borgarastyrjöld sem geisað hafði á síðustu áratugum lýðveldisins. Með sigrinum tryggði hann sér öll völd í Rómaveldi en varðveitti þó ásýnd lýðveldisins út á við. Octavíanus hlaut virðingarheitið [[Ágústus]] frá öldungaráðinu og í stað þess að titla sig konung eða einvald kaus Ágústus að nota titilinn ''[[princeps]]'', sem þýða má sem „fremstur meðal jafningja“. Það valdakerfi sem Ágústus bjó til hefur því verið kallað principatið. [[Tíberíus]], stjúpsonur Ágústusar, tók við af honum og í kjölfarið komu [[Calígúla]], [[Cládíus]] og [[Neró]]. Þeir voru allir af júlísku-cládísku ættinni, eins og Ágústus. Neró framdi sjálfsmorð árið [[68]] án þess að eiga erfingja og í kjölfarið hófst tímabil átaka um völdin, sem kallað hefur verið [[ár keisaranna fjögurra]].

 

[[Septimius Severus]] komst til valda eftir mikil átök í kjölfar dauða Commodusar. Með Severusi hófst tími severísku ættarinnar. [[Caracalla]], sonur Severusar, gaf öllum íbúum Rómaveldis fullan ríkisborgararétt, sem áður hafði aðeins verið fyrir íbúa Ítalíuskagans. [[Elagabalus]] og [[Alexander Severus]] voru tveir síðustu keisararnir af severísku ættinni og við dauða Alexanders Severusar árið [[235]] er oft miðað við að principatið hafi liðið undir lok, því í kjölfarið hófst mikið hnignunarskeið.

 

 

 

[[Gallienus]] var einn fárra keisara, á þessu tímabili, sem náði að halda völdum í langan tíma eða frá [[253]] til [[268]]. Engu að síður urðu til tvö klofningsríki úr Rómaveldi á hans valdatíma; [[Gallíska keisaradæmið]] og [[Palmýríska keisaradæmið]]. Nokkrir hæfir herstjórar komust til valda í kjölfarið, sem náðu að bjarga ríkinu frá hruni. Á meðal þeirra voru [[Claudius 2.]], [[Aurelianus]] (sem sameinaði allt heimsveldið að nýju) og [[Probus]]. Þessir keisarar náðu þó ekki að halda völdum í langan tíma og því telst kreppunni ekki hafa verið lokið fyrr en árið [[284]] þegar [[Diocletianus]] komst til valda.

 

Þegar Diocletianus tók við keisaratigninni hóf hann að endurskipuleggja ríkið á margvíslegan máta, m.a. með því að skipa þrjá keisara til viðbótar við sig og skapa þannig stjórnkerfi sem kallað hefur verið fjórveldisstjórnin. Diocletianus kaus að láta kalla sig ''dominus'' (herra) í staðinn fyrir princeps. Þess vegna, og vegna hinna miklu kerfisbreytinga og umbóta sem hann stóð fyrir, er gjarnan álitið að nýtt tímabil hafi hafist með honum sem kallað hefur verið Dóminatið. Diocletianus sagði af sér keisaratigninni árið [[305]] og fljótlega eftir það fór stjórnskipun hans að riða til falls. Stríð á milli þeirra sem gerðu tilkall til keisaratitils urðu algeng á næstu árum en að lokum stóð [[Konstantínus mikli]] uppi sem sigurvegari, árið [[324]], og varð þá keisari yfir öllu Rómaveldi. Konstantínus var fyrsti kristni keisarinn og gerði hann trúnna leyfilega í heimsveldinu árið [[313]]. Þrír synir Konstantínusar tóku við völdum að honum látnum og voru þeir einnig allir kristnir. Frændi Konstantínusar, [[Julianus]], varð keisari árið [[361]] og var hann síðasti keisarinn sem aðhylltist hinum [[Rómversk goðafræði|hefðbundnu rómversku trúarbrögðum]]. Hann reyndi að endurvekja þessi trúarbrögð sem mikilvægustu trúnna í Rómaveldi en hann féll í herleiðangri í Persíu árið [[363]] og eftir það var kristni ríkjandi trú.

 

 

[[Vestrómverska keisaradæmið|Vestrómverska ríkið]] átti ætíð í vök að verjast gegn innrásum frá [[Germanir|germönskum þjóðflokkum]]. Innrásirnar urðu sífellt algengari og urðu að lokum óviðráðanlegar fyrir her ríkisins. Völd keisaranna fóru dvínandi eftir því sem leið á [[5. öld]]ina og germanir fóru að setjast að á svæðum innan landamæra ríkisins, þar sem þeir tóku svo völdin í sínar hendur. [[Romulus Augustus]] var síðasti vestrómverski keisarinn, en hann var að lokum neyddur til þess að segja af sér árið [[476]], af germanska hershöfðingjanum [[Odoacer]], og teljast það vera endalok Vestrómverska ríkisins. [[Austrómverska keisaradæmið|Austrómverska ríkið]], aftur á móti, stóð af sér árásir germananna og stóð þúsund árum lengur, eða til ársins [[1453]].

[[bs:Rimska Imperija]]

[[ca:Imperi Romà]]

[[crh:Roma İmperiyası]]

[[cy:Yr Ymerodraeth Rufeinig]]