„Neanderdalsmaður“: Munur á milli breytinga

Neanderdalsmenn eru taldir hafa þróast út frá [[heidelbergmaður|heidelbergmanninum]] (''Homo heidelbergensis'') sem komukom til Evrópu mun fyrr. Þeir eru taldnirtaldir hafa komið fram fyrir um 200.000 árum og dáið út fyrir 28.000 árum.{{heimild vantar}} Mest af leifum þeirra hafa fundist víða í Evrópu en einnig allt austur til Írans[[Íran]]s og norður til [[Síbería|Síberíu]].

Telja má víst að Neanderdalsmennneanderdalsmenn hafi verið komnir fram sem afmarkaðuraðgreindur stofn fyrir 150.000 - 200.000 árum. Fundist hafa beinaleifar hundraðahundruða einstaklinga af kyni Neanderdalsmannaneanderdalsmanna. Athuganir á beinaleifum hafa leitt í ljós að [[beinagrind|beinabygging]] Neanderdalsmannaneanderdalsmanna hefur verið áþekk og hjá nútímamönnum sem hafa aðlagast köldu veðurfari. Höfuðkúpan[[Höfuðkúpa]]n var hins vegar frábrugðin höfuðkúpum nútímamanna. Sumir telja útlit þeirra hafi verið sérstök aðlögun að köldu og þurru loftslagi.

Neanderdalsmenn voru mjög líkir nútímamönnum,. þeirÞeir voru þó mun lægri, riðvaxnari, stórskornari og þéttvaxnari en nútímamenn almennt. Mælingar á 10tíu karl- og 5fimm kvenbeinagrindum sýndu meðalhæð karla um 1.,68 m. og kvenna um 1.,59 m.

Þeir voru með framsveigð [[lærbein]] og lítið sem ekkert [[mitti]]. Þeir voru rétthentir, hægri handleggurinn[[handleggur]]inn var mun vöðvastæltari.

Þeir höfðu afturhallandi [[enni]], þykka [[brúnahnykill|brúnahnykla]] og ofan við augntóttir voru áberandi [[beinabrú|beinabrýr]]. Ennið var lágt, [[haka]] innfallin og beinhnykill var á [[hnakki|hnakka]]. [[Kinnbein]] voru aftursveigð og [[nef|nasaholurnar]] stórar og breiðar. Þessi andlitseinkenni hafa e.t.v.ef til vill verið aðlögun að köldu og þurru loftslagi.

[[Heilarými]] Neanderdalsmannaneanderdalsmanna var að meðaltali stærra en hjá nútímamönnum.

Neanderdalsmenn voru e.t.vef til vill fyrstir manna til að ganga í fötum[[föt]]um allt árið til að verjast kulda. [[Skinn]] voru notuð til fata og verkuð þannig, að þau voru strengd á grind og öll fita og sinar skafnar af. Til þess voru notuð tæki úr [[hrafntinna|tinnu]]. Þegar búið var að súta skinnin voru föt [[saumar|saumuð]] úr þeim.

Ýmsar minjar hafa fundist sem gefa innsýn í líf Neanderdals mannaneanderdalsmanna. Til dæmis [[vopn]], [[verkfæri]] og leifar fornra elstæða[[eldstæði|eldstæða]]. Verkfærin sýna að Neanderdalsmennneanderdalsmenn voru mjög færir á sviði verkfæra- og vopnagerðvopnagerðar. Eldstæðin sýna að þeir hafi notað [[eldur|eld]] til að hita [[matur|mat]] og halda á sér hita.

Ljóst er að menning Neanderdalsmannaneanderdalsmanna hefur verið allþróuð og margbrotin. [[Skafa|Tinnusteinssköfur]] og [[síll|sílar]] gefa til kynna að þeir hafi stundað [[skinnaverkun]], og hafa þeir meðal annars notað skinnin í [[tjald|tjöld]] og klæði. Talið er að Neanderdalsmennneanderdalsmenn hafi lifað í hópum, 30 til 50 í hóp, og að þeir haft fasta búsetu í til dæmis [[hellir|hellum]] eða þá að þeir hafi verið mikið á faraldsfæti og búið ýmist í tjöldum eða hellumi.

Neanderdalsmenn kunnu vel að nýta sér þær bjargir sem [[freraslétta|frerasléttur]] við rætur jökulskjaldarins mikla höfðu upp á að bjóða en þar reikuðu um hjarðir stórvaxinna dýra sem aðlagast höfðu helkulda þessa tímabils. Um þetta vitna veiðitól þeirra og áhöld, og beinaleifar veiðibráðar við aðsetursstaði þeirra.

Neanderdalsmenn hefuhafa haft mikla samkennd og hann virðast hafa hugsað um hina veiku og öldruðu. „La Chapelle „Chapelle-aux -saint -maðurinn“ er gott dæmi um það. Hann var [[tönn|tannlaus]] með brotinn [[kjálki|kjálka]] sem náði að gróa. Útaf þessu gat hann ekki tuggið. En hann hefði hins vegar ekki getað lifað svona lengi eins og að hann lifði svo að hann hlýtur að hafa fengið hjálp. Maturinn hefur semsagt verið tugginn fyrir hann.

Greftrunarsiðir[[Greftrun]]arsiðir þeirra benda til átrúnaðartrúar á [[annað líf]]. Oft voru munir;, [[skartgripur|skartgripir]] eða nytjahlutir, meðal annars úr tinnu, lagðir í grafirnar. Sumar beinaleifar Neanderdalsmannaneanderdalsmanna eru af einstaklingum sem hafa átt við alvarlega [[fötlun]] að stríða, og fundist hafa menjar um áverka sem hafa gróið. Þá hafa fundist beinaleifar af gamalmennum. Þetta sýnir að annast hefur verið um sjúka og vanburða einstaklinga.

Neanderdalsmenn [[útdauði|dóu út]] fyrir sirkaum það bil 28.000 árum. Enginn veit hvað olli hvarfi þeirra en kenningarnar eru margar.

Því hefur löngum verið haldið fram að [[nútímamaður|nútímamenn]] (''Homo sapiens sapiens'') hafi útrýmt Neanderdalsmönnumneanderdalsmönnum þegar hinir fyrrnefndu birtust í Evrópu fyrir 40.000 árum. Þetta þarf þó ekki að hafa gerst þannig að nútímamenn hafi farið með [[hernaður|hernaði]] á hendur Neanderdalsmönnumneanderdalsmönnum, heldur hafa þeir ef til vill þrengt að þeim, til dæmis með því að leggja undir sig vetrardvalarsvæði þeirra í syðri hluta álfunnar og mynda þar þéttari og varanlegri byggð en Neanderdalsmennneanderdalsmenn gerðu.

Einnig kom Cro-maðurinn[[krómagnonmaður]]inn til Evrópu fyrir 40-45 þús.þúsund árum og var á sömu svæðum og neanderdalsmaðurinn. Þeir voru of fámennir til að geta útrýmt neanderdalsmanninum, en þeir hafa eflaustgetað haftstuðlað áhrif áað útrýmingu þeirra.

Þegar byrjaði að kólna fyrir um 40 þús.þúsund áruárum fóru [[jökull|jöklar]] stækkandi og því neydduneyddust neanderdalsmenn til að hörfa undan þeim suður undaná jöklunumbóginn. Þar tók við gjörólíkt landslag sem hentaði ómögulegailla veiðitækni þeirra og búsiðum. Sumir telja þetta hafa valdið því að þeir dóu út.

Einnig eru til margar kenningar um að sjúkdómar hafi náð að þurrka út neanderdalsmennina, og bent hefur verið á þann möguleika að homo sapiensnútímamaðurinn hafi komið með sjúkdóma með sér frá afríku[[Afríka|Afríku]] sem neanderdalsmenn höfðu ekki kynnst áður og voru ekki ónæmir fyrir. Erfitt er að segja til um hversu líklegt er að þetta hafi verið reyndin en möguleikinn er til staðar.

Miklar deilur eru um það hvort neanderdalsmenn hafi ekki dáið út heldur hreinlega blandast Cro Magnon manninumkrómagnonmanninum og séu þeir sameiginlegir forfeður nútímaEvrópubúa evrópubúanútímans. Af fornleifafundum að dæma hefureinhverhefur einhver samgangur verið a milli þeirra þar sem á sama tíma og Cro Magnon maðurinkrómagnonmaðurin kemur til sögunnar verður mikil breyting á verkfærum neanderdalsmanna og þykir augljóst að það hafi gerst með áhrifumstafi fráaf honummenningaráhrifum.