„Kolmunni“: Munur á milli breytinga

 

 

Kolmunni er uppsjávarfiskur af þorskaætt. Hann er fremur smávaxinn, rennilegur, lang- og grannvaxinn. Gotraufin er mjög framarlega á stuttum bolnum, en styrtlan er löng og sterk. Hausinn er meðalstór, augu fremur stór og munnurinn í meðallagi. Fiskurinn er yfirmynntur og hefur engan hökuþráð. Bakuggar eru þrír og raufaruggar tveir. Kviðuggar kynjanna eru ólíkir þar sem uggar hængsins hafa mun lengri ytri geisla. Eru þeir fremur smáir og staðsettir nokkuð framan við eyruggana sem eru í meðallagi stórir. Sporðurinn er sýldur og hvasshyrndur, hreistrið er frekar stórt og þunnt. Kolmunninn er silfurgrár á baki, hliðum og á kvið. Mógrá rákin er hátt uppi á bolnum og aðeins sveigð niður aftan til á móts við aftasta bakugga. Munnur hans er svartur að innan og dregur hann nafn sitt af því.<ref name=sveinn>Sveinn Sveinbjörnsson (1998). ''Lífríki sjávar: Kolmunni''. Reykjavík: Námsgagnastofnun og Hafrannsóknarstofnunin.</ref>

 

Sú tegund kolmunna er fjallað er um finnst aðallega í Norðaustur-Atlantshafi frá Svalbarða suður til Marokkó og inn í Miðjarðarhaf. Hann finnst einnig við Grænland og undan ströndum Kanada og Bandaríkjanna.<ref name=karl>Karl Gunnarsson, Gunnar Jónsson, & Ólafur Karvel Pálsson (1998). ''Sjávarnytjar''. Reykjavík: Mál og menning.</ref> Önnur tegund kolmunna er þekkt (''Micromesistius australis'') en hún finnst í Suðvestur-Atlantshafi og Suðvestur-Kyrrahafi. Hér við land finnst kolmunni einkum við suðaustur-, suður- og suðvesturströndina.<ref name=sveinn/>

 

Hann er úthafs-, uppsjávar- og miðsjávarfiskur en ungur kolmunni getur verið botnlægur. Hann getur vart kallast torfufiskur en hefur tilhneigingu til að mynda þéttar ræmur. Kynþroska eru þeir algengastir á 300-500 m dýpi en ókynþroska fiskar eru grynnra. Hann finnst þó allt frá yfirborði niður á meira en 1000 m dýpi.<ref name=sveinn/>

 

Fæða kolmunna er einkum ljósáta, krabbaflær og fiskseiði. Stærri kolmunnar éta einnig smáa smokkfiska, laxsíldir og annað sem hann hann ræður við.

Ránfiskar sem éta kolmunna eru einkum ýmsir stærri fiskar, eins og þorskur, ufsi, lúða og lýsingur. Hvalir éta hann talsvert og finnst oft í honum hvalormur. Oft finnast gróhylki frumdýrs nokkurs í lifur fisksins, sem geta valdið honum miklum skaða.<ref name=sveinn/>

 

Kolmunninn verður kynþroska 2-7 ára gamall. Aðalhrygningarstöðvarnar eru með landgrunnsbrúninni og við úthafsbankana vestan og norðvestan Bretlandseyja, allt norður undir færeyska landgrunnið. Hrygningin fer fram á 250-450 m dýpi. Hrognasekkir 30 cm langrar hrygnu eru með um 48 þús. egg, sem klekjast út sem 2-3 mm langar lirfur að viku liðinni. Lirfurnar eru sviflægar fram eftir sumri en leita til botn seinni part sumars.<ref name=sveinn/>

 

Vaxtarhraðinn er mikill einkum fyrsta árið og eins árs nær hann 18-20 cm lengd og 50-70 g að þyngd. Um sjö ára aldur er fiskurinn orðinn um 32 cm langur og 200-250 g þungur, og dregur þá verulega úr vaxtarhraðanum. Hængurinn vex að jafnaði hægar og ná ekki jafn mikilli stærð.<ref name=sveinn/> Hann er talinn ná um 20 ára aldri.<ref name=karl/>

 

Kolmunni er einn af 10 mest veiddu fisktegundum í heimi. Stofninn er mjög stór og aðallega veiddur í Norðaustur-Atlantshafi í flottroll. Eftir tveggja áratuga hlé hófu Íslendingar aftur miklar veiðar á kolmunna árið 1998 og fór aflinn mest í um 500 þús. tonn, á meðan heildarafli úr stofninum var hátt í 2 millj. tonn. Íslendingar, Norðmenn, Færeyingar og Evrópusambandið gerðu með sér samkomulag í desember 2005 um veiðar úr kolmunnastofninum. Byggt á því samkomulagi þá var samþykkt á aðalfundi Norðaustur-Atlantshafsfiskveiðinefndar (NEAFC) í október 2007 að veiðar úr þessum stofni yrðu ekki meiri en 1.250 þús. tonn árið 2008. Hlutur Íslendinga er tæp 203 þús. tonn.<ref>Þorsteinn Sigurðsson, & Guðmundur Þórðarson (2008). ''Ástand nytjastofna á Íslandsmiðum 2007/2008 - aflahorfur fiskveiðiárið 2008/2009'', fjölrit nr. 138. Reykjavík: Hafrannsóknarstofnunin.</ref> Meira en 95% aflans fer í bræðslu en stækkandi hluti er sjófrystur og seldur til manneldis. Helmingur aflans er seldur til Noregs sem fiskifóður.<ref>Hreiðar Þór Valtýsson (2008). ''Main species - Blue whiting''. Sótt 15. apríl 2009 frá [http://www.fisheries.is/the-main-species/other-codfishes/blue-whiting Icelandic Fisheries]</ref>

 

 

 

* {{vísindavefurinn|3523|Hversu stór og af hvaða ætt er kolmunni?}}

 

[[de:Blauer Wittling]]

[[en:Blue whiting]]

[[fi:Mustakitaturska]]

[[it:Micromesistius poutassou]]