„Kristján 1.“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
m robot Bæti við: ca:Cristià I de Dinamarca; kosmetiske endringer |
Ekkert breytingarágrip |
||
Lína 17:
'''Kristján 1.''' ([[1426]] - [[21. maí]] [[1481]]) var fyrsti konungurinn af Aldinborgarættinni. Hann var konungur [[Danmörk|Danmerkur]] frá [[1448]] til [[1481]], [[Noregur|Noregs]] frá [[1450]] til [[1481]] og [[Svíþjóð]]ar frá [[1457]] til [[1464]].
Kristján var sonur Diðriks greifa af [[Aldinborg]] (Oldenburg) og konu hans Hedevig af [[Holstein]], sem var afkomandi [[Eiríkur klipping|Eiríks klippings]], Danakonungs á 14. öld. [[Kristófer af Bæjaralandi]], konungur Danmerkur frá 1440, dó óvænt árið 1448. Hann var barnlaus og vandi að finna erfingja. Adolf hertoga af [[Slésvík]], móðurbróður Kristjáns, var boðin kórónan en hann benti á systurson sinn og var hann valinn, meðal annars með því skilyrði að hann giftist ekkju Kristófers, Dórótheu drottningu, og að allar meiri háttar ákvarðanir þyrftu að fá samþykki ríkisráðsins. Norðmenn voru þó tregir til að samþykkja Kristján sem konung og Svíar vildu hann alls ekki, sprengdu [[Kalmarsambandið]] og völdu [[Karl Knútsson]] sem konung.
Eftir átök við Svía um yfirráð yfir Noregi var Kristján krýndur konungur Noregs í Niðarósdómkirkju sumarið [[1450]] af [[Marcellus (d. 1460)|Marcellusi Skálholtsbiskupi]], en tveimur árum síðar fór Karl Knútsson í stríð við Dani og réðist á Skán. Stríðið stóð í fimm ár og veitti ýmsum betur en á endanum unnu Danir sigur, Kristján var krýndur konungur Svíþjóðar og Kalmarsambandið var endurreist.
{{fd|1426|1481}}▼
Marcellus Skálholtsbiskup, sem raunar kom aldrei til Íslands, var einn helsti ráðgjafi Kristjáns 1. á fyrsta áratug valdaferils hans. Marcellus var ævintýramaður sem tókst að koma sér í mjúkinn hjá konungi og fékk hann jafnvel til að velja sig sem erkibiskupsefni en þau áform náðu þó ekki fram að ganga. Marcellus varð hins vegar kanslari og einn valdamesti maður Danmerkur og raunar Norðurlanda allra, þar til hann drukknaði [[1460]].
Þegar Adolf hertogi af Slésvík dó barnlaus [[1459]] tókst Kristjáni að fá sig hylltan sem hertoga af Slésvík og greifa af Holstein en það kostaði mikið fé, auk þess sem hann þurfti að eiga í stríði við ýmsa aðra sem þóttust eiga tilkall til erfða og það varð honum dýrt. Hann neyddist til að hækka skatta og steypti sér í miklar skuldir. Nokkru síðar gerðu Svíar uppreisn og kölluðu Karl Knútsson aftur til valda. Kristján fór í stríð við Svía eftir lát hans [[1470]] og reyndi að vinna ríkið að nýju en beið ósigur í orrustunni við Brunkebjerg [[1471]].
Þegar frá leið tókst Kristjáni að greiða hluta af skuldum sínum og fá eftirgjöf á öðru og styrkja veldi sitt. Árið 1468 kallaði hann saman fyrsta [[stéttaþing]]ið sem haldið var í Danmörku.
Kristján 1. dó í Kaupmannahöfn 21. maí 1481 og er legstaður hans í [[Hróarskeldudómkirkja|Hróarskeldudómkirkju]]. Kona hans var sem fyrr segir [[Dóróthea af Brandenborg]] ((um 1430 - [[10. nóvember]] [[1495]]), ekkja Kristófers af Bæjaralandi, og áttu þau þrjú börn sem upp komust, [[Hans Danakonungur|Hans]] og [[Friðrik 1.]], sem báðir urðu konungar Danmerkur, og Margréti, sem giftist [[Jakob 3. Skotakonungur|Jakob 3. Skotakonungi]].
{{Töflubyrjun}}
{{Erfðatafla
| titill = [[Konungur Danmerkur]]
| frá = 1448
| til = 1481
| fyrir = [[Kristófer af Bæjaralandi]]
| eftir = [[Hans Danakonungur]]
}}
{{Töfluendir}}
== Heimild ==
* {{wpheimild | tungumál = Da | titill = Hans af Danmark | mánuðurskoðað = 29. október | árskoðað = 2009}}
[[Flokkur:Danakonungar]]
▲{{fd|1426|1481}}
[[ar:كريستيان الأول ملك الدنمارك]]
| |||