„Íslensk stjórnmál“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
→Þingflokkar: Uppfært vegna klofnings í Borgarahreyfingunni |
Ekkert breytingarágrip |
||
Lína 1:
'''Íslensk stjórnmál''' lúta að almennri opinberri stjórnun Lýðveldisins [[Ísland]]s, í heild sinni eða í einstökum [[sveitarfélag|sveitarfélögum]]. Á Íslandi ríkir [[fulltrúalýðræði]] þar sem [[ríkisstjórn Íslands|ríkisstjórnin]] lýtur forstöðu [[forsætisráðherra Íslands|forsætisráðherra]] sem yfirleitt er leiðtogi eins þeirra [[Íslenskir stjórnmálaflokkar|stjórnmálaflokka]] sem tekst að mynda [[þingmeirihluti|meirihluta]] á [[Alþingi]], sem er [[löggjafi|löggjafarsamkunda]] Íslands. Á Íslandi sitja [[ráðherra]]r yfirleitt jafnframt á Alþingi.
[[Íslensk stjórnsýsla]] er rekin á tveimur stigum, [[ríkisvald]]s og [[sveitarstjórn]]a og er kosið til beggja á minnst fjögurra ára fresti. Allir einstaklingar sem náð hafa átján ára aldri hafa [[kosningaréttur|kosningarétt]]. Hefð er fyrir [[listakosning]]u bæði til sveitarstjórna og í þingkosningum og um áratuga skeið hafa fjórir til sex stjórnmálaflokkar boðið fram lista til Alþingis og í mörgum stærstu sveitarfélögunum. Hins vegar hafa fjórir flokkar iðulega náð á bilinu 90-100% atkvæða (með einstökum undantekningum) og hefur því íslenskt flokkakerfi verið nefnt [[fjórflokkakerfið]].
==Forsetinn==
{{aðalgrein|Forseti Íslands}}
Forseti Íslands er þjóðhöfðingi landsins og staðfestir lög með undirskrift sinni. Hann er kjörinn í [[þjóðaratkvæðagreiðsla|þjóðaratkvæðagreiðslu]] en hefur þó ekki bein völd líkt og á mörgum stöðum þar sem er [[forsetaræði]]. Samkvæmt stjórnarskránni hefur forsetinn talsverð völd, til þess að rjúfa þing og fleira en í stjórnarskránni kemur einnig fram að ráðherra framkvæmir vald forsetans og því er sagt að völd forsetans séu að mestu formleg.<ref>{{vísindavefurinn|51227|Getur forsetinn rofið þing eða þarf forsætisráðherrann að gera það?}}</ref> Vald forsetans felast hins vegar í því að staðfesti hann ekki lög frá Alþingi með undirskrift sinni þá fer fram [[þjóðaratkvæðagreiðsla]] um lögin sem staðfesta eða fella þau.
== Þrískipt ríkisvald ==
==Löggjafarvaldið==▼
{{aðalgrein|Þrískipting ríkisvaldsins}}
[[Alþingi]] er löggjafarsamkunda Íslands og þar sitja nú 63 þingmenn í einni deild undir forsæti [[forseti Alþingis|þingforseta]]. Kosið er til Alþingis á fjögurra ára fresti, ef ekki kemur til [[þingrof]]s áður en kjörtímabilinu lýkur. Kosið er samkvæmt [[hlutfallskosning]]u í sex [[kjördæmi Íslands|kjördæmum]].▼
Samkvæmt vestrænni hefð sem á rætur sínar að rekja til [[franska byltingin|frönsku byltingarinnar]] er ríkisvaldinu skipt í þrennt. Þetta er gert til þess að tryggja það að enginn einn aðili fari með of mikil völd.
▲===Löggjafarvaldið===
==Framkvæmdavaldið==▼
{{aðalgrein|Alþingi}}
▲[[Alþingi]] er löggjafarsamkunda Íslands og þar sitja nú 63 þingmenn í einni deild undir forsæti [[forseti Alþingis|þingforseta]]. Kosið er til Alþingis á fjögurra ára fresti, ef ekki kemur til [[þingrof]]s áður en
▲===Framkvæmdavaldið===
Þar sem það gerist svo til aldrei að einn flokkur nái meirihluta í Alþingiskosningum er löng hefð fyrir myndum [[samsteypustjórn]]a á Íslandi. Yfirleitt fer það þannig fram að sá stjórnmálaflokkur sem telst sigurvegari kosninganna tekur við [[stjórnarmyndun]]arumboði úr hendi forseta lýðveldisins eftir að sá hefur ráðfært sig við leiðtoga allra flokka. Síðan hefjast stjórnarmyndunarviðræður milli flokkanna þar sem samið er um sameiginlega [[málefnaskrá]]. Þetta er ólíkt því sem gerist í ýmsum öðrum löndum þar sem slíkar viðræður fara fram ''fyrir'' kosningar og kjósendur velja á milli [[kosningabandalag]]a fremur en einstakra flokka.
Líkt og segir í stjórnarskrá Íslands framkvæma ráðherrar vald forsetans. Þeir skipa sér í ráðuneyti eftir þeirri verkskiptingu sem þykir henta hverju sinni. Breytingar á ráðuneytum eru sjaldan miklar milli kjörtímabila en koma gjarnan á umbrotatímum eins og eftir [[bankahrunið á Íslandi]].
==Dómsvaldið==▼
▲===Dómsvaldið===
Á Íslandi eru tvö dómstig [[héraðsdómur]] og [[hæstiréttur]]. Hæstaréttardómarar eru skipaðir til lífstíðar af forseta Íslands eftir tillögu [[dómsmálaráðherra]] sem áður hefur farið yfir hæfnismat hæstaréttar sjálfs um umsækjendur. Framkvæmdavald eða löggjafarvald mega engin afskipti hafa af störfum dómsvaldsins, en oft hafa risið deilur einmitt út af þeim hætti sem hafður er við skipun hæstaréttardómara.
==Stjórnmálaflokkar==
===Flokkar á Alþingi===
* {{Framsókn}}
Lína 28 ⟶ 37:
* {{Frjálslyndir}}
* {{Fullvalda}}
▲Sjá greinina [[íslenskir stjórnmálaflokkar]]
==Tengt efni==
Lína 37 ⟶ 44:
*[[Nasismi á Íslandi]]
*[[Jafnaðarstefna á Íslandi]]
*[[Stjórnmálahneyksli á Íslandi]]
== Tilvísanir ==
{{reflist}}
{{Íslensk stjórnmál}}
| |||