„Manntalið 1703“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
Skúmhöttur (spjall | framlög) Mannfjöldi |
Mynd og lagfæringar |
||
Lína 1:
[[Mynd:Manntal 1703.jpg|right|thumb|300px|Fólks registur yfir alla Snæfellsness sýslu Anno 1703. Fyrst yfir Skógarstrandar sveit, samantekið í Martio.]]
'''Manntalið 1703''' var fyrsta heildar[[manntal]] sem gert var á Íslandi.
Manntalið var jafnframt fyrsta manntal sem náði til allra íbúa í heilu landi þar sem getið var nafns, aldurs og stöðu íbúanna í þjóðfélaginu. Ákvörðun um gerð manntalsins var tekin vegna bágrar efnahagsstöðu þjóðarinnar á [[17. öld]]. [[Árni Magnússon]] og [[Páll Vídalín]] (sem þá var vara[[lögmaður]]) voru valdir til þess að rannsaka hag landsins og leggja til úrbótatillögur, og var manntalið ein þeirra.
Starf þeirra fólst einnig í að semja [[Jarðabók Árna Magnússonar og Páls Vídalíns|jarðabók]],
:''„saa skall commissionen vere betenckt paa at samle et rigtig mandtall ofver alle familierne der i landet, fra beste til ringeste mand, hvorudi de skulle specificere og forklare hosbondens og hustruens nafn, deres börn, og frenders nafn som hos dem (
Sýslumenn vísuðu málinu til hreppstjóra sem svo tóku manntalið. Hrepparnir voru þá 163 talsins og um 3–5 hreppstjórar voru í hverjum hreppi. Þetta stangaðist þó á við tilmæli konungs, en hann skipaði svo fyrir að prestar
Manntalið þótti einsdæmi á sínum tíma, og almenningur í landinu kallaði veturinn 1702–1703
Eftir að manntalinu var skilað á Alþingi í júní 1703 sendu Árni og Páll það til [[Kaupmannahöfn|Kaupmannahafnar]]. Þar lá það að mestu óhreyft í 75 ár, en þá tók [[Skúli Magnússon]] [[landfógeti]] árið [[1777]] það til þess að vinna úr því jarðabók. Manntalið var lánað til Íslands árið [[1921]], til að undirbúa útgáfu þess, og samkvæmt samningi milli Íslands og Danmerkur árið [[1927]] varð það eign Íslands. Það er varðveitt í skjalsafni [[Rentukammer]]s í [[Þjóðskjalasafn Íslands|Þjóðskjalasafni]]. Búfjártalið er einnig varðveitt, en það var aðeins tekið í um 60% af hreppum landsins. Það hefur ekki verið gefið út.
Lína 23 ⟶ 25:
* Norðlendingafjórðungur: 11.777
* Austfirðingafjórðungur: 5.186
Síðari rannsóknir hafa sýnt að eitthvað sé vantalið, t.d. vantar [[Viðey]] á Sundum, en víst er að þar voru nokkrir búsettir. Einnig leikur grunur á að smábörnum hafi stundum verið sleppt. Þó er hugsanlegt að fá börn á aldrinum 0–7 ára stafi af harðindaárunum áður en manntalið var tekið. Mikill munur á fjölda karla og kvenna vekur athygli. Hann er talinn stafa af því að karlmenn dóu frekar af slysförum. Einnig kemur fram í heimildum að karlmenn þoldu verr [[hungursneyð]], m.a. af því að þeir unnu frekar erfiðisvinnu.
== Heimildir ==
* Vefsíða Þjóðskjalasafns Íslands.
* Þorsteinn Þorsteinsson: Manntalið 1703. ''Andvari'', Rvík 1947.
* Ólöf Garðarsdóttir og Eiríkur G. Guðmundsson (ritstj.): ''Manntalið 1703
== Tenglar ==
| |||