„Hólavallaskóli“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
m Lagfærði tengla. |
Ekkert breytingarágrip |
||
Lína 1:
'''Hólavallarskóli''' eða '''Reykjavíkurskóli''' var starfræktur í [[Reykjavík]] frá [[1785]], þegar ákveðið var að leggja [[
== Húsakynni ==
1600 ríkisdalir voru veittir til að koma upp skólahúsi úr timbri. Það var smíðað á árunum 1786-1787 og kennsla hófst þar haustið [[1787]]. Þar voru fimm stofur niðri en þær nýttust þó verr en fyrirhugað hafði verið því að fé sem kennurunum tveimur hafði verið úthlutað til húsbyggingar dugði hvergi nærri til og þeir bjuggu því hvor í sinni stofu. Skólasveinar, sem voru um 30, sváfu í átta rúmum uppi á lofti. Húsið var illa smíðað, var ákaflega kalt og dimmt, því gluggarnir voru litlir, og það lak líka.▼
Upphaflega hugmyndin var að byggja skólann á [[Austurvöllur|Austurvelli]] en hann reyndist of blautur og var þá ákveðið að reisa húsið á Melshúsalóð en kennarabústaði á Hólakotslóð þar við hliðina. 1600 ríkisdalir voru veittir til að koma upp skólahúsi úr timbri en það fé dugði ekki til og var því húsið minnkað og því breytt til að spara sem mest. Þó varð húsið tvöfalt dýrara en áætlað hafði verið. Það var smíðað á árunum 1786-1787 og kennsla hófst þar haustið [[1787]].
Skólapiltar urðu sjálfir að koma sér í fæði í einhverjum af kotunum í kring og ganga þangað í hvaða veðri sem var og þegar við bættist kuldinn og aðbúnaðurinn í húsinu var ekki að furða þótt sumir þeirra biðu heilsutjón af skólavistinni. Skólinn var því illa þokkaður og margir voru tregir til að senda syni sína þangað. Og þegar konungsboð kom um það haustið 1801 að leggja skyldi [[Hólaskóli (1106-1802)|Hólaskóla]] niður og Hólavallarskóli varð eini skóli landsins varð óánægjan svo mikið að farið var að leita annarra úrræða. Á endanum varð úr að flytja skólann á [[Bessastaðaskóli|Bessastaði]] og var það gert árið [[1805]], en veturinn 1804-1805 var enginn opinber skóli á Íslandi.▼
▲
== Aðbúnaður ==
Þegar skólinn var fluttur var ákveðið að kennarar fengju laun sín greidd ársfjórðungslega í peningum og þeir nemendur sem nytu [[skólaölmusa|ölmusu]] (skólastyrks) skyldu líka fá hana greidda í peningum en sjá sér sjálfir fyrir mat. Áður hafði ölmusan verið í formi fæðis. Skólapiltar urðu því að lifa á skrínukosti eða koma sér sjálfir í fæði í einhverjum af kotunum í kring og ganga þangað í hvaða veðri sem var.
Ölmusan sem skólasveinar fengu dugði hvergi nærri til framfæris og séra [[Árni Helgason]] sagði seinna: „Fátækt þekkti ég að heiman, en sultinum kynntist ég fyrst í skóla." Fæðið var svo lélegt og einhæft að margir skólapiltar fengu skyrbjúg. Þegar við bættist kuldinn og aðbúnaðurinn í húsinu var ekki að furða þótt sumir þeirra biðu varanlegt heilsutjón af skólavistinni.
== Kennsla og nám ==
Skólameistari Hólavallaskóla var [[Gísli Thorlacius|Gísli Þórðarson Thorlacius]]. Hann var mjög drykkfelldur og mætti oft ekki til kennslu dögum saman og þegar frá leið hætti hann alveg að mæta. [[Páll Jakobsson]], sem verið hafiði konrektor og settur skólameistari í Skálholti var áfram konrektor í Hólavallarskóla en hann var einnig drykkfelldur og orðinn roskinn og þar kom að hann flutti burt úr bænum og að Esjubergi en hélt þó starfi sínu að nafninu til.
Skólastjórn og kennsla var því að mestu í höndum settra kennara, fyrst [[Jakob Árnason|Jakobs Árnasonar]], systursonar Páls, sem síðar varð prestur í [[Gaulverjabær|Gaulverjabæ]], og síðar [[Guttormur Pálsson|Guttorms Pálssonar]], sem varð prestur í [[Vallanes]]i. Einnig kenndu við skólann um lengri eða skemmri tíma þeir Brynjólfur Sigurðsson, Arnór Árnason og Jóhann Árnason. Þegar þeim Gísla og Páli var veitt lausn frá embætti 1804 hafði hvorugur þeirra sést í skólanum í mörg ár.
Í skólanum var kennd [[latína]], [[gríska]], Nýjatestamentisfræði og svolítið í sögu, landafræði og reikningi. Engin kennsla var í íslensku eða dönsku en piltunum þó sagt að þeir ættu að læra þetta. Bókakostur var svo lítill að stundum voru 8 skólasveinar um eina bók. Verst mun ástandið hafa verið fyrstu árin, þegar Gísli og Páll áttu að heita að vera við kennslu, en skánaði þegar settu kennararnir tóku við.
== Skólinn fluttur ==
▲
== Heimildir ==
* {{vefheimild|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=2319121|titill=Reykjavíkurskóli. Tímarit hins íslenzka bókmenntafélags, 1893.}}
* {{vefheimild|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3279503|titill=Hólavallarskóli. Lesbók Morgunblaðsins, 25. febrúar 1951.}}
[[Flokkur:Framhaldsskólar]]
[[Flokkur:Íslenskar menntastofnanir]]
[[Flokkur:Reykjavík]]
| |||