„Konráð Gíslason“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
DragonBot (spjall | framlög)
m robot Bæti við: sv:Konráð Gislason
Navaro (spjall | framlög)
Ekkert breytingarágrip
Lína 1:
'''Konráð Gíslason''' ([[3. júlí]] [[1808]] - [[4. janúar]] [[1891]]) var [[Ísland|íslenskur]] [[málfræði]]ngur og einn [[Fjölnismenn|Fjölnismanna]]. Hann var brautryðjandifæddur í íslenskri orðabókargerð, samdi m.a. Danskaá [[orðabókLöngumýri]] (1851) og átti mikinn þátt í íslensk-enskri orðabók sem kennd er við R. Cleasby og [[Guðbrandur VigfússonSkagafjörður|Guðbrand VigfússonSkagafirði]]. Hann rannsakaði fornmálið og gerðivar fyrsturelsta greinbarn fyrirhjónanna muninum[[Gísli áKonráðsson|Gísla íslenskuKonráðssonar]] fornmálisagnaritara og nútímamálikonu íhans, ritinuEfemíu „Um frumparta íslenzkrar túngu í fornöld“ (1846)Benediktsdóttur. ÞáHann gaffékk Konráðeinhverja úttilsögn fornrit,hjá m.a.séra [[NjálsJóni saga|Njálu]]Konráðssyni (1875-1889)og þardóttur semhans hannen valdinaut samanengrar textaannarrar úrskólagöngu, ólíkumgætti handritumsauða eftirföður þvísíns semá honumvetrum þóttiog farasat best.yfir Konráð vildi laga stafsetningu að framburði en hugmyndir hans á því sviði náðu aldrei fótfestusumrum.
 
Þegar hann var á átjánda ári fór hann suður til sjóróðra og vann um sumarið við grjóthleðslu á [[Álftanes]]i fyrir [[Hallgrímur Scheving|Hallgrím Scheving]], kennara við [[Bessastaðaskóli|Bessastaðaskóla]], en Gísli faðir hans hafði látið hann prófa kunnáttu Konráðs tveimur árum áður. Brátt fór Hallgrímur að kalla vinnumanninn inn úr grjóthleðslunni og láta hann bera saman íslensk fornrit með sér og las síðan með honum latínu. Svo fór að Hallgrímur tók Konráð upp á sína arma, útvegaði honum ölmusu (skólastyrk) þegar hann hóf nám í Bessastaðaskóla, hafði hann í vinnu hjá sér á sumrin og með skólanum og styrkti hann á ýmsan hátt. Vorið [[1831]] lauk Konráð námi, sigldi til náms við [[Kaupmannahafnarháskóli|Kaupmannahafnarháskóla]] um haustið og kom ekki aftur til Íslands.
{{Wikiheimild|Höfundur:Konráð Gíslason|Konráð Gíslasyni}}
{{Stubbur|æviágrip}}
 
Hann hóf nám í [[lögfræði]] en fljótlega náði áhugi hans á [[fornnorræna|norrænum fræðum]] og íslenskri tungu yfirhöndinni. Þeir [[Jónas Hallgrímsson]], [[Brynjólfur Pétursson]] og [[Tómas Sæmundsson]] voru skólabræður hans úr Bessastaðaskóla og í Höfn og [[1834]] stofnuðu þeir tímaritið [[Fjölnir|Fjölni]] og gáfu fyrsta tölublað þess út ári síðar. Konráð vildi laga íslenska [[stafsetning]]u að framburði og innleiddi nýja stafsetningu í öðrum árgangi Fjölnis en hugmyndir hans á því sviði náðu aldrei fótfestu og hann hvarf frá henni síðar. Áhrif hans á íslenskt ritmál urðu þó mikil.
{{fd|1808|1891}}
 
Konráð varð styrkþegi [[Árnasafn]]s 1839 og vann næstu ár að orðabókargerð og rannsóknum á íslensku máli. Hann var brautryðjandi í íslenskri orðabókargerð, samdi m.a. Danska [[orðabók]] (1851) og átti mikinn þátt í íslensk-enskri orðabók sem kennd er við R. Cleasby og [[Guðbrandur Vigfússon|Guðbrand Vigfússon]]. Hann rannsakaði fornmálið og gerði fyrstur grein fyrir muninum á íslensku fornmáli og nútímamáli í ritinu „Um frumparta íslenzkrar túngu í fornöld“ (1846). Þá gaf Konráð út fornrit, m.a. [[Njáls saga|Njálu]] (1875-1889) þar sem hann valdi saman texta úr ólíkum handritum eftir því sem honum þótti fara best.
 
Árið 1846 var honum veitt kennarastaða við [[MR|Lærða skólann]] sem hann hafnaði þó stuttu seinna, enda hafði hann þá fengið vilyrði um kennarastöðu í norrænum fræðum við Kaupmannahafnarháskóla. Það embætti fékk hann [[1848]] og var gerður að prófessor [[1853]]. Hann hélt þeirri stöðu til [[1886]].
 
Dönsk unnusta Konráðs dó 1846, skömmu fyrir fyrirhugað brúðkaup þeirra, og tók hann lát hennar mjög nærri sér. Níu árum síðar giftist hann systur hennar og bjuggu þau saman þar til hún lést árið [[1877]]. Hann arfleiddi Árnasafn að eignum sínum og handritum eftir sinn dag.
 
== Heimildir ==
* {{bókaheimild|höfundur=Aðalgeir Kristjánsson|titill=Bréf Konráðs Gíslasonar|útgefandi=Stofnun Árna Magnússonar|ár=1984}}
* {{vefheimild|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=2320170|titill=Æfiágrip Gísla sagnfræðings Konráðssonar, ritað af honum sjálfum}}
{{Wikiheimild|Höfundur:Konráð Gíslason|Konráð Gíslasyni}}
 
[[Flokkur:Fjölnir]]
[[Flokkur:Íslenskir málfræðingar]]
{{fd|1808|1891}}
 
[[de:Konráð Gíslason]]
[[no:Konráð Gíslason]]
[[sv:Konráð Gislason]]