|
'''Gissur Þorvaldsson''' ([[1208]] – [[1268]]), oft nefndur '''Gissur jarl''', var íslenskur höfðingi á [[Sturlungaöld]]. Hann var af ætt [[Haukdælir|Haukdæla]], sonur [[Þorvaldur Gissurarson|Þorvaldar Gissurarsonar]] í [[Hruni|Hruna]] og Þóru yngri Guðmundsdóttur, konu hans. Hann tók ungur við [[Haukdælagoðorð]]i, varð helsti foringi Sunnlendinga og gerði bandalag við [[Kolbeinn ungi Arnórsson|Kolbein unga]], leiðtoga [[Ásbirningar|Ásbirninga]] í Skagafirði, gegn [[Sturlungar|Sturlungum]]. Unnu þeir sigur á liði Sturlunga í [[Örlygsstaðabardagi|Örlygsstaðabardaga]] 1238 og urðu við það valdamestu höfðingjar landsins, ekki síst eftir að Gissur lét drepa [[Snorri Sturluson|Snorra Sturluson]] 1241 að kröfu [[Hákon gamli|Hákonar Noregskonungs]].
Gissur hafði gerst [[lénsmaðurhttp://is.wikipedia.org/w/index.php?title=Gissur_%C3%9Eorvaldsson&action=editlénsmaður]] konungs og eins var um [[Þórður kakali Sighvatsson|Þórð kakala Sighvatsson]], sem var helsti höfðingi af ætt Sturlunga sem eftir lifði. Eftir [[Haugsnesbardagi|Haugsnesbardaga]] 1246, þar sem Þórður vann sigur á Ásbirningum, héldu þeir Gissur og Þórður til Noregs um haustið og skutu máli sínu til konungs, sem úrskurðaði Þórði í vil og kyrrsetti Gissur í Noregi. Var hann sýslumaður í [[Þrándheimur|Þrándheimi]] næstu árin en fór þó í suðurgöngu til [[Róm]]ar 1248. Þórður fór heim og var nær einráður á Íslandi næstu árin en 1250 kallaði konungur hann út aftur og nú var það hann sem var kyrrsettur. Gissur fór aftur á móti heim 1252 ásamt [[Þorgils skarði Böðvarsson|Þorgils skarða Böðvarssyni]] og átti að reyna að koma landinu undir veldi Noregskonungs. Hann vildi reyna að sættast við óvini sína, en þeir voru ekki allir sama sinnis og haustið 1253 gerðu þeir aðför að honum á [[Flugumýri]] í Skagafirði, þar sem hann var þá sestur að, og reyndu að brenna hann inni. Gissur slapp úr [[Flugumýrarbrenna|Flugumýrarbrennu]] með því að fela sig í sýrukeri en missti alla fjölskyldu sína.
Konungur stefndi honum aftur til Noregs [[1254]] því að honum þótti seint ganga að koma Íslandi undir krúnuna. Gissur sneri aftur heim með [[jarl]]snafnbót en varð ekkert ágengt og það var ekki fyrr en 1262 sem Íslendingar gengu Noregskonungi á hönd og samþykktu [[Gamli sáttmáli|Gamla sáttmála]], sem stundum var nefndur Gissurarsáttmáli. Hann áttií nokkrum erjum eftir að heim kom, einkum við Oddaverjann [[Þórður Andrésson|Þórð Andrésson]], sem hann lét drepa 27. september 1264. GissurÞar bjólýkur Sturlungu og er fátt vitað um síðustu árinár Gissurar. Hann Gissur bjó á Stað í Reynisnesi ([[Reynistaður|Reynistað]]) og lést [[12. janúar]] [[1268]]. Hann mun hafa áformað að ganga í klaustur en lifði ekki svo lengi; gaf þó Reynistað til stofnunar nunnuklausturs fyrir dauða sinn.
Fyrri kona Gissurar, sem hann giftist 1224 þegar bæði voru 15-16 ára, var Ingibjörg, dóttir Snorra Sturlusonar, og áttu þau einn son sem dó ungur. Þau skildu. Fylgikona Gissurar, sem hann kvæntist síðarloks 1252, var Gróa Álfsdóttir og áttu þau synina Hall og Ísleif, en einnig átti Gissur soninn Ketilbjörn. Gróa og synirnir þrír fórust öll í Flugumýrarbrennu. Eftir brennuna tók Gissur sem frillu Ingibjörgu Gunnarsdóttur frá [[Geitaskarð]]i í Langadal, og unni henni brátt mikið. Talið er að þau hafi eignast eina dóttur, Þóru.
== Heimildir ==
|
