„Smjör“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
m robot Bæti við: hi:मक्खन |
Ekkert breytingarágrip |
||
Lína 1:
[[Mynd:NCI butter.jpg|thumb|200px|Smjör og smjörhnífur.]]
'''Smjör''' er [[mjólkurafurð]] gerð með því að [[strokkur (verkfæri)|strokka]]
Smjör inniheldur [[mjólkurfita|mjólkurfitu]], [[vatn]] og [[prótín]]. Eiginlegt smjör inniheldur a.m.k. 80% fitu en einnig eru til fituminni útgáfur sem eru þá blandaðar jurtaolíu og öðrum efnum. Stundum er [[borðsalt|salti]], [[bragðefni|bragðefnum]], [[litarefni|litarefnum]] og [[rotvarnarefni|rotvarnarefnum]] bætt í smjörið.
Smjörgerð á sér langa sögu og er vitað að Súmerar voru farnir að strokka smjör fyrir um 5000 árum. Yfirleitt er smjör gert úr [[kúamjólk]] en einnig úr mjólk annarra [[spendýr]]a, til dæmis [[sauðfé|sauðfjár]], [[geit]]a, [[buffall|buffla]] og [[jakuxi|jakuxa]].
Íslenskt smjör er nú allt gert úr kúamjólk en áður var smjör úr sauðamjólk mjög algengt og var það allt framleitt á sumrin, þegar ærnar voru mjólkaðar í kvíum. Vegna saltleysis söltuðu Íslendingar ekki smjör sitt fyrr á öldum, heldur létu það súrna. Þannig gat það geymst lengi og gegndi miklu hlutverki sem gjaldmiðill. Leiga fyrir jarðir og búfé var t.d. mjög oft reiknuð og greidd í smjöri og margir ríkir menn áttu miklar smjörbirgðir. "... það saltaða smjör heldur sér varla 2 ár, svo ætt sé á eptir, enn það súra hefir óskémt haldið sér yfir 20 ár," segir í ''Arnbjörgu'' [[Björn Halldórsson|Björns Halldórssonar]].
Áður sást greinilegur litarmunur á smjöri eftir árstíðum og réðist liturinn af fóðri kúnna; sumarsmjörið var gulara og mýkra en vetrarsmjörið. Nú er smjörið eins allan ársins hring.
== Heimildir ==
http://is.wikisource.org/wiki/Arnbj%C3%B6rg/53
{{stubbur|matur}}
|