„Eyraþing“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
m stubbavinnsla AWB |
Skúmhöttur (spjall | framlög) Viðbætur |
||
Lína 1:
'''Eyraþing''' var á miðöldum landshluta[[þing]] fyrir [[Þrændalög]] í [[Noregur|Noregi]], en ekki er að fullu ljóst hver var verkaskipting þess og [[Frostaþing]]sins.
Eyraþing var háð í [[Niðarós]]i, á svokölluðum Eyrum, sem voru sandeyrar vestan við ós árinnar [[Nið|Niðar]]. Samkvæmt lögbók hafði Eyraþingið einkum tvenns konar hlutverk: Annars vegar að staðfesta [[lög]] og [[réttarbót|réttarbætur]], hins vegar að útnefna konung Noregs. Ármaður boðaði til þingsins, sem var almannaþing, þ.e. allir bændur sem höfðu vinnufólk í þjónustu sinni áttu að hlýða þingboðinu.
Deilt er um hver voru tengsl Eyraþings og Frostaþings. Sumir fræðimenn, t.d. [[Gustav Indrebø]], töldu Eyraþing eldra sem sameiginlegt þing fyrir Þrændalög, en um 950 hafi þingið svo verið flutt til Frostu og umdæmið víkkað út. [[Jørn Sandnes]] taldi hins vegar Frostaþing eldra, og að Eyraþing hafi komið upp með myndun þéttbýlis við Niðarós og tilkomu konungsgarðs þar. Hlutverk þess hafi verið takmarkað við mál sem snertu sambandið milli konungs (síðar einnig kirkju) og bændasamfélagsins í Þrændalögum.
== Umdæmi ==
Eyraþing var sameiginlegt almannaþing fyrir átta fylki í [[Þrændalög]]um:
Innþrænsku fylkin:
* ''Sparbyggjafylki'': [[Sparbu]], [[Stod]], [[Steinkjer]], [[Snåsa]] og [[Lierne]],
* ''Eynafylki'': [[Beitstad]], [[Inderøy]] og [[Verran]],
* ''Verdælafylki'': [[Veradalur]],
* ''Skeynafylki'': [[Skogn]], [[Ytterøy]] og [[Mosvik]].
Útþrænsku fylkin:
* ''Stjórdælafylki'': Efri- og Neðri-[[Stjórdalur]], [[Klæbu]], [[Selbu]] og [[Tydal]],
* ''Strindafylki'': [[Strinda]], [[Leksvik]], [[Frosta]] og [[Åsen]],
* ''Gauldælafylki'': allur [[Gaulardalur]],
* ''Orkdælafylki'': [[Orkadalur]] og [[Børsa]], [[Skaun]] og [[Byneset]].
Talið er að upphaflega hafi Innþrændir og Útþrændir haft hvorir sitt þing. Þingstaður Innþrænda var líklega á Mæri í sveitarfélaginu Sparbu. Þingstaður Útþrænda var á Eyrum við Niðarós. Síðar sameinuðust þeir um eitt þing í Niðarósi, þ.e. Eyraþing.
== Konungshylling í Noregi ==
Ólíkt mörgum öðrum landshlutum í Noregi, virðast fylkin í Þrændalögum snemma hafa sameinast um löggjöf og stjórnsýslu og myndað nokkurs konar bændalýðveldi. Þetta gaf svæðinu meira stjórnmálalegt vægi og áhrif en mannfjöldinn sagði til um, t.d. í baráttunni um konungsvaldið og sameiningu ríkisins. Í fyrstu mun konungshylling á Eyraþingi einungis haft gildi fyrir Þrændalög, en snemma virðist hyllingin þar hafa fengið ákveðna sérstöðu og táknræna þýðingu við valdatöku konungs í öllum Noregi. Í tíð [[Haraldur harðráði|Haraldar harðráða]] var hylling á Eyraþingi orðin forsenda þess að konungur gæti talist réttmætur konungur Noregs. A.m.k. frá [[1204]] þurfti konungsefnið að sverja konungseið við skrín [[Ólafur helgi|Ólafs helga]] sem geymt var í [[Niðarósdómkirkja|Niðarósdómkirkju]]. Sem dæmi um konungshyllingar má nefna:
* ''[[Ólafur Tryggvason]]'' var hylltur sem konungur í Noregi á Eyraþingi [[995]].
* ''[[Ólafur Haraldsson]]'' var tekinn til konungs í Noregi á Eyraþingi [[1016]].
* ''[[Knútur ríki]]'', konungur [[Danmörk|Danmerkur]], kom árið [[1028]] til Niðaróss á 50 skipum og lét hylla sig á Eyraþingi sem konung Noregs. Ólafur Haraldsson varð þá að flýja til [[Svíþjóð]]ar.
* ''[[Sigurður munnur]]'', sonur [[Haraldur gilli|Haralds gilla]], var útnefndur konungur á Eyraþingi [[1136]].
* ''[[Eysteinn meyla]]'', sonur [[Eysteinn Haraldsson|Eysteins Haraldssonar]], var tekinn til konungs á Eyraþingi [[1176]], en féll árið eftir.
* ''[[Sverrir Sigurðarson]]'', var kallaður til konungs á Eyraþingi [[1177]], en smurður og krýndur í [[Björgvin]] [[1194]]. Hann sagði í ræðu: „En vér ætlum engan rétt tekinn til lands nema á Eyraþingi í Noregi í Þrándheimi.“
* ''[[Skúli Bárðarson]]'' jarl gerði uppreisn gegn tengdasyni sínum, [[Hákon gamli|Hákoni konungi Hákonarsyni]], og lét hylla sig sem konung á Eyraþingi [[1239]], í óþökk erkibiskups. Hann varð að láta taka skrín Ólafs helga með valdi út úr Niðarósdómkirkju, til þess að geta unnið konungseiðinn.
Eftir daga [[Hákon gamli|Hákonar gamla]] (1263) virðist Eyraþing hafa misst gildi sitt við útnefningu konunga í Noregi. Hins vegar hafði [[Niðarósdómkirkja]] hlutverk við krýningu konunga, og enn hefur dómkirkjan táknrænt gildi fyrir konungsfjölskylduna, t.d. við brúðkaup o.fl.
== Heimildir ==
* Jørn Sandnes: Øreting. ''Kulturhistorisk leksikon for nordisk middelalder'', 21, Rvík 1977:11-12.
* {{wpheimild | tungumál = no | titill = Øretinget | mánuðurskoðað = 29. júlí | árskoðað = 2009}}
[[Flokkur:Þing í Noregi]]
| |||