„Akademían“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
m robot Bæti við: uk:Академія Платона |
Ekkert breytingarágrip |
||
Lína 1:
:''Þessi grein fjallar um forngríska skólann. Um aðrar merkingar Akademíu, sjá [[Akademía (aðgreining)]]''.▼
[[Mynd:AtheneOudheid.JPG|thumb|250px|Kort af Aþenu til forna]]
▲:''Þessi grein fjallar um forngríska skólann. Um aðrar merkingar Akademíu, sjá [[Akademía (aðgreining)]]''.
'''Akademían''' var skóli og fræðasetur í [[Aþena|Aþenu]] sem heimspekingurinn [[Platon]] stofnaði um [[385 f.Kr.]] Stofnunin var rekin áfram eftir dag Platons allt til ársins [[529|529 e.Kr.]] en var þá lokað af [[Justinianus I|Justinianusi I]].
== Saga ==
Sögu Akademínnar má skipta í þrjú tímabil: gömlu Akademíuna, mið-Akademíuna og nýju Akademíuna.
=== Gamla Akademían ===
Helstu hugsuðir gömlu Akademíunnar voru fyrrum samstarfsmenn Platons en þeir tóku við stjórn skólans að honum látnum: [[Spevsippos]], frændi Platons, var fyrsti forstöðumaður skólans að frænda sínum látnum og stýrði honum til ársins 339 f.Kr. Þá tók [[Xenókrates]] við stjórn skólans til ársins 314 f.Kr. [[Pólemon]] tók við af honum og stýrði skólanum til ársins 269 f.Kr. en þá tók [[Krates frá Aþenu|Krates]] við stjórninni og stýrði skólanum til ársins 266 f.Kr. Meðal annarra heimspekinga sem störfuðu við gömlu Akademíuna má nefna [[Aristóteles]], [[Evdoxos]], [[Herakleides frá Pontos]], [[Krantor]] og [[Filippos frá Ópús]]. Allir þessir hugsuðir voru sammála Platoni um margt en sumir þeirra geta þó ekki talist platonistar nema í víðum skilningi (til dæmis [[Aristóteles]]). Spevsippos og Xenókrates reyndu báðir að tvinna saman pýþagóríska talnaspeki og ýmsar hliðar á heimspeki Platons.
=== Mið-Akademían ===
Árið 266 f.Kr. varð [[Arkesilás]] forstöðumaður Akademíunnar. Þá breyttust áherslur skólans mjög og hann varð [[Akademísk efahyggja|efahyggjuskóli]]. Mörgum af samræðum Platons, einkum þeim elstu, lýkur án neinnar niðurstöðu. Akademísku efahyggjumennirnir töldu að hér væri að finna kjarnann í heimspeki Platons: í raun væri ekki hægt að komast að niðurstöðu um neitt. Þetta skeið skólans er nefnt mið-Akademían. Það einkenndist fyrst og fremst af deilum við [[stóuspeki|stóumenn]], þar sem Arkesilás og fylgjendur hans gagnrýndu stóíska þekkingarfræði, sem lýsti því hvernig öðlast mætti óhagganlega þekkingu. Arkesilás færði rök fyrir því að samkvæmt kenningum stóumanna væri ekki hægt að vita neitt en sjálfur tók hann aldrei undir forsendur þeirra og hélt engum fram sjálfur. [[Lakýdes]], [[Evandros]], [[Telekles]] og [[Hegesínos]] fylgdu í kjölfar Arkesilásar sem stjórnendur Akademíunnar.
=== Nýja Akademían ===
Tímabil nýju Akademíunnar hófst árið 155 f.Kr. þegar [[Karneades]] varð skólastjóri. Nýja Akademían var enn efahyggjuskóli en þó var áherslumunur á afstöðu Arkesilásar og Karneadesar; samkvæmt sumum túlkunum (þegar í fornöld) hélt Karneades fram einhvers konar sennileikahyggju, sem leyfði að eitthvað þætti sennilegt þótt möguleikanum á fullvissu (og þar með eiginlegri þekkingu) væri ætíð hafnað. [[Kleitomakkos]] tók við af Karneadesi og [[Fílon frá Larissu]] tók við af honum. Þá tók við [[Antíokkos frá Askalon]], sem að endingu beindi Akademíunni frá efahyggjunni en akademísk efahyggja hafði þá þegar mildast mjög og orðið fyrir áhrifum frá stóuspeki. Fílon og Antíokkos voru síðustu akademísku heimspekingarnir sem störfuðu innan Akademíunnar sem stofnunar.
== Ítarefni ==
| |||