„Jakob Jakobsen“: Munur á milli breytinga

'''Jakob Jakobsen''' (á [[færeyska|færeysku]] stundum '''Jákup Jakobsen''') ([[22. febrúar]] [[1864]] – [[15. ágúst]] [[1918]]) var færeyskur [[málfræðingur]], [[þjóðfræði]]ngur og rithöfundur. Hann var fyrsti Færeyingurinn sem tók [[doktorspróf]]; ritgerðin fjallaði um norræna málið á [[Hjaltland]]i ([[norn (tungumál)|norn]]). Mál og menning Færeyja og Hjaltlands voru höfuðviðfangsefni hans.

Foreldrar hans voru: Hans Nicolai Jacobsen (1832–1919) frá Þórshöfn, og Johanne Marie Hansdatter (1816–1899) frá [[Sandey (Færeyjum)|Sandey]] ([[Sandoy]]). Jakob var yngstur þriggja barna, hann átti tvær eldri systur, Sigrid Niclasen (1854–1927) og Önnu Horsbøl (1856–1940). Faðir hans var [[bókbindari]] og rak bókaverslun í Þórshöfn. Verslunin, [[H. N. Jacobsens Bókahandil]], var stofnuð 1865 og er enn starfrækt; hún er elsta bókaverslun í Færeyjum og setur skemmtilegan svip á miðbæinn, lítið hústimburhús með torfþaki.

Jakob Jakobsen fór í gagnfræðaskólann í Þórshöfn, þar sem í ljós komu góðar námsgáfur á sviði tungumála. Þegar hann var 13 ára fór hann til Kaupmannahafnar og varð stúdent frá Herlúfshólmsskólanum vorið 1883. Hann fór svo í Háskólann og brautskráðist vorið 1891 með dönsku sem aðalgrein og frönsku og latínu sem aukagreinar. Árið 1897 hlaut hann doktorsnafnbót fyrir verk sitt ''Det norrøne sprog på Shetland'' (''Norræna málið á Hjaltlandi''). Eftir það starfaði hann eingöngu sem fræðimaður, þó að hann frá 1914 væri að nafninu til dósent við Háskólann í [[Aberdeen]]. Hann fór í margar rannsóknarferðir, til [[Færeyjar|Færeyja]], [[Hjaltland]]s, [[Orkneyjar|Orkneyja]] og [[Skotland]]s, en komst ekki til [[Suðureyjar|Suðureyja]] og [[Mön (Írlandshafi)|Manar]] eins og hann hafði hugsað sér. Hann bjó lengst af í [[Kaupmannahöfn]].

Jakob Jakobsen vann mikið í þágu færeyskra bókmennta. Á árunum 1886–1891 vann hann með [[V. U. Hammershaimb]] að færeyskumsýnisbók bókmenntumfæreyskra bókmennta (''Færøsk Antologi''), safnaðisem var tímamótaverk. Mikilvægasta framlag hans til færeyskra bókmennta var þó ''Færøske folkesagn og æventyr'' (''Færeyskar þjóðsögur og ævintýri'') sem kom út 1898–1901. [[þjóðsögurÞjóðsaga|þjóðsögumÞjóðsögunum]] hafði hann safnað á ferðum sínum um eyjarnar. Þetta þjóðsagnasafn hefur svipaðan sess í Færeyjum og [[þjóðkvæði|þjóðkvæðumÞjóðsögur Jóns Árnasonar]] hér á landi, og átti mikinn þátt í að festa nútíma [[færeyska|færeysku]] í sessi sem ritmál. Þetta á ekki síst við um safn hans: ''Færeyskar þjóðsögur og ævintýri''. Hann safnaði einnig kvæðum[[þjóðkvæði|þjóðkvæðum]] úr munnlegri geymd, rannsakaði færeysk örnefni og bjó til mörg [[nýyrði]]. Hann var fyrstur til að benda á keltnesk örnefni í Færeyjum.

Árið 18981889 kynnti Jakob Jakobsen færeyska [[stafsetning]]u byggða á nýrri fræðigrein, [[hljóðfræði]]. Náin samsvörun átti að vera milli framburðar og ritháttar til þess að börn ættu auðvelt með að læra réttritun. Miklar deilur urðu í Færeyjum um stafsetningarmálin, og var stafsetningu Jakobsens hafnað.

Dr. Jakob Jakobsen er lykilmaður í menningarsögu Hjaltlandseyja. Hann dvaldist þar á árunum 1893–1895 og safnaði síðustu leifunum af norræna málinu (sem kallað er „norn“). Með því nam hann alveg nýtt land fyrir norræn fræði. Auk doktorsritgerðarinnar (1897) gaf hann út undirstöðurit um mállýskur og örnefni á Hjaltlandi. Höfuðverk hans kom út í fjórum heftum á árunum 1908–1921: ''Etymologisk ordbog over det norrøne sprog paa Shetland''. Verkinu var ekki lokið þegar Jakobsen féll frá, 1918, og tók [[Finnur Jónsson (málfræðingur)|Finnur Jónsson]] að sér að ljúka fjórða heftinu, sem var ekki fullgert frá hendi Jakobsens. Orðabókin kom út í enskri þýðingu 1928–1932.

Jakobsen sinnti einnig fleiri þáttum í menningu Hjaltlandseyja, t.d. skráði hann örnefni og þjóðhætti á eyjunum. Honum entist ekki aldur til að vinna úr gögnum sínum frá Orkneyjum, en birti grein um það efni 1911.

* ''The Dialect and Place Names of Shetland. Two Popular Lectures'', Lerwick: T1897. & J. Manson, 1897, 1926; Endurútgáfa: ''The Place Names of Shetland'', 1936 London/Copenhagen; endurprentað 1993, Shetland Library.