„Þolfall“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
Sauðkindin (spjall | framlög) m robot Bæti við: ca, cs, pl |
Ekkert breytingarágrip |
||
Lína 1:
'''Þolfall''' er [[Fall (málfræði)|fall]] sem [[fallorð]] geta staðið í. Það er almennt notað fyrir [[beint andlag]], en einnig er frumlag [[Nafnháttur|nafnháttar]] í [[Óbein ræða|óbeinni ræðu]] oft haft í þolfalli.
== Þolfall í forngrísku ==
Í forngrísku er beint andlag ætíð í þolfalli. Sumar ópersónulegar sagnir taka frumlag í þolfalli og ýmsar forsetningar stýra þolfalli. Þolfall getur einnig haft sérhæfðari hlutverk, þ.á m. eru:
* ''Accusativus temporis'': Tímaþolfall; gefur til kynna hversu lengi eitthvað varir.
* ''Accusativus respectivus'': Tillitsþolfall; gefur til kynna með hvaða tilliti eitthvað er gert eða er í tilteknu ástandi.
* ''Accusativus adverbialis'': Atviksþolfall; stundum er þolfall notað líkt og um atviksorð sé að ræða.
Í óbeinni ræðu er frumlag nafnháttar haft í þolfalli, nema ef gerandi stýrandi sagnar er sá sami og gerandi nafnháttarins, en þá er frumlag nafnháttarins (ef tekið fram) í [[nefnifall]]i.
== Þolfall í íslensku ==
{{Föll í íslensku}}
'''Þolfall''' er eitt af fjórum [[Föll í íslensku|föllum]] í [[Íslenska|íslensku]]. Það er almennt notað fyrir [[beint andlag]] og margar forsetningar stýra þolfalli en auk þess stendur [[frumlag]] [[Ópersónuleg sögn|ópersónulegra sagna]] oft í þolfalli. Enn fremur getur [[aukafallsliður]] í þolfalli haft sérhæfðara hlutverk í íslensku, þ.á m.
*Tímaþolfall: Gefur til kynna hve lengi eitthvað varir. Dæmi: „Hann var ''tvo daga'' á leiðinni heim.“
Í [[Óbein ræða|óbeinni ræðu]] er frumlag [[nafnháttur|nafnháttar]] haft í þolfalli. Dæmi: „Hann sagði manninn hlaupa“ (þar sem „manninn“ er frumlag sagnarinnar „hlaupa“ í óbeinu ræðunni „manninn hlaupa“)
== Þolfall í latínu ==
Í [[Latína|latínu]] er beint andlag ætíð í þolfalli. Sumar ópersónulegar sagnir taka frumlag í þolfalli og ýmsar forsetningar stýra þolfalli. Þolfall getur einnig haft sérhæfðari hlutverk, þ.á m. eru:
* ''Accusativus Graecus'': Grískt þolfall er tillitsþolfall fengið að láni úr grísku. Dæmi: ''Tremit artus'' („Hann skelfur með tilliti til útlimanna“).
* ''Accusativus exclamationis'': Þolfall upphrópunarinnar; upphrópanir eru oft hafðar í þolfalli. Dæmi: ''Me miserum'' („mig auman!“).
Í óbeinni ræðu er frumlag nafnháttar haft í þolfalli. Dæmi: ''Scio te haec egisse'' („ég veit að þú gerðir þetta“).
{{Wiktionary|þolfall}}
Lína 9 ⟶ 33:
{{Stubbur}}
[[Flokkur:Föll (málfræði)]]
[[Flokkur:Föll í íslensku]]
| |||