„Þykkvibær“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
Ekkert breytingarágrip |
Ekkert breytingarágrip |
||
Lína 1:
Þykkvibær er í
Ekki er vitað hvenær byggð hófst í Þykkvabæ. Bærinn stendur í austanverðu landnámi Þorkels Bjálfa í Háfi.
▲Þykkvibær er í Rangárþingi Ytra, á milli Þjórsár og Hólsár, um það bil 1,6 kílómetra frá sænum eins og segir í þekktum texta. Fyrst er getið um Þykkvabæ í kirkjubók Oddakirkju árið 1270. Ekki er vitað hvenær byggð hófst í Þykkvabæ. Bærinn stendur í austanverðu landnámi Þorkels Bjálfa í Háfi.
Þykkvibær er elsta sveitaþorp á Íslandi og var eina sveitaþorpið á landinu í 900-1000 ár. Þetta gamla sveitaþorp er staðsett í Rangárþingi Ytra, á suðurstönd Íslands eða sirka 1,6 kílómetra frá sænum. Áður en að Þykkvibær, Rangárvallarhreppur og Holta- og Landsveitarhreppur voru sameinaðir þann 9. júní 2002 kölluðu Þykkbæingar sinn landshluta Djúpárhrepp, en Djúpárhreppur varð til árið 1936 við skiptingu Ásahrepps. <ref>Árni Óla. Þúsund ára sveitaþorp. Bls. 28-29</ref>▼
'''Þykkvibær'''
Þykkvibær er þekktur fyrir lítið annað en kartöflurækt en þegar að litið er í sögubækurnar er margt fleira sem vekur áhuga fólks og má þar til dæmis nefna sjósókn Þykkbæinga. Þrátt fyrir að sjósókn sé ekki stunduð í Þykkvabæ í dag þá var hún stunuð í aldaraðir hér á tímum áður og má í raun rekja þéttbýlismyndun Þykkvabæjar til sjósóknar. Elstu heimildir herma að á landnámsöld hafi skip komið að og farið frá Rangárós. Það var svo laust eftir 17. öld að ósinn stíflaðist og var ekki róið þar næstu 60-70 árin. Eftir það var farið að róa aftur frá Þykkvabæ en með mun meiri erfiðleikum og áhættu en áður. Það var árið 1896 sem að allur skipafloti Þykkbæinga eyðilagðist og lagðist þá útgerðin af þar til árið 1916 en þá gekk eitt skip frá Þykkvabæjarsandi. Skipunum fjölgaði svo eftir það og var fiska hluturinn orðinn meiri en í Þorlákshöfn um stund. Árið 1923 lá sjósókn niðri vegna þess að allir sem vetlingi gátu valdið voru að hlaða stíflu við Djúpós en komið verður að því hérna á eftir. Seint í mars árið 1955 var mannaður áttæringur til sjóferðar með 11 skipverjum. Þegar að báturinn var að komast úr ósnum hvolfdi honum með öllum skipverjunum en komust þeir þó allir lífs af. Merkilegt þykir að af þessum atburði náðist mynd í þann mund sem bátnum hvolfdi. Laskaðist báturinn eitthvað og eftir þetta slys lagðist sjósókn af.<ref>Oddgeir Guðjónsson o.fl. ''Sunnlenskar byggðir'' V. bls. 405</ref>▼
▲Þykkvibær er elsta sveitaþorp á Íslandi og var eina sveitaþorpið á landinu í 900-1000 ár. Þetta gamla sveitaþorp er staðsett í Rangárþingi Ytra, á suðurstönd Íslands eða sirka 1,6 kílómetra frá sænum. Áður en að Þykkvibær, Rangárvallarhreppur og Holta- og Landsveitarhreppur voru sameinaðir þann 9. júní 2002 kölluðu Þykkbæingar sinn landshluta Djúpárhrepp, en Djúpárhreppur varð til árið 1936 við skiptingu Ásahrepps.
▲Þykkvibær er þekktur fyrir lítið annað en kartöflurækt en þegar að litið er í sögubækurnar er margt fleira sem vekur áhuga fólks og má þar til dæmis nefna sjósókn Þykkbæinga. Þrátt fyrir að sjósókn sé ekki stunduð í Þykkvabæ í dag þá var hún
Seint í mars árið 1955 var mannaður áttæringur til sjóferðar með 11 skipverjum. Þegar að báturinn var að komast úr ósnum hvolfdi honum með öllum skipverjunum en komust þeir þó allir lífs af. Merkilegt þykir að af þessum atburði náðist mynd í þann mund sem bátnum hvolfdi. Laskaðist báturinn eitthvað og eftir þetta slys lagðist sjósókn af.<ref>Oddgeir Guðjónsson o.fl. Sunnlenskar byggðir V. Bls. 405</ref>
'''Djúpósstíflan'''
Lengi vel var
26. maí 1923 er merkur dagur í sögu Þykkvabæjar en þá hófu heimamenn miklar framkvæmdir við Djúpós. 90-100 menn tóku þátt í þessu mannvirki og var þetta talið með mestu mannvirkjum á þessum tíma. Það gekk á ýmsu meðan á þessum framkvæmdum stóð og var ekki alltaf útséð með hvort þetta tækist. En þann 4. júlí var stíflan fullgerð og þótti hún hið mesta mannvirki, en hún var 340 metra löng og 15 metra breið. Nú stendur minnisvarði við Djúpós til heiðurs þeirra sem tóku þátt í stílfugerðinni og til minningar um þetta merka mannvirki.<ref>Árni Óla. Þúsund ára sveitaþor. Bls. 160</ref>
'''Strandið mikla'''
Í mars árið 1997 strandaði 8000 tonna flutningaskip í Þykkvabæjarfjöru en þetta skip var frá Þýskaldandi og hét Vikartindur. Mikill ótti greip sig í Þykkvabæ þegar fréttist af því að skip væri að stranda í Þykkvabæjarfjöru. Eitt af varðskipum okkar Íslendinga kom og reyndi að bjarga Vikartindi frá strandi og settu skipverjar sig í mikla hættu þar og sagt er að varðskipið hafi hallað um allt að 80 gráður þegar að verst lét. Þegar fréttirnar bárust á land fóru bændurnir út á fjörur og hófu þeir þá leit af einum skipverjanum af varðskipinu sem fór í sjóinn en hann fannst aldrei. Þyrla landhelgisgæslunnar bjargaði allri áhöfninni úr Vikartindi en óskiljanlegt er hvernig flugmaðurinn náði að halda þyrlunni fyrir ofan skipið í þessu ofsa veðri. Skipverjum úr Vikartindi var síðan ekið í félagsheimilið í Þykkvabæ þar sem húsmæður í þorpinu veittu þeim aðhlynningu.<ref>Sverrir Gíslason. Frá dögum við djúp og fleira. Bls. 126-127</ref>
'''Kartöfluræktunin'''
Það sem Þykkvabærinn er sennilega þekktastur fyrir í dag er kartöfluræktunin en hafa Þykkbæingar ræktað kartöflur og selt í marga áratugi en það var árið 1934 sem að land var fyrst unnið í Þykkvabæ með það að leiðarljósi að selja uppskeruna. Þrátt fyrir að jarðvegurinn í Þykkvabæ hafi ekki verið hentugur til grasræktunar þá hentaði hann mjög vel til kartöfluræktunar. Ræktunin á þessum árum var ekki mjög stór miðað við það sem er að gerast í dag enda voru verkfærin hestar, skóflur og hvíslar á meðan að í dag er notast við stórvirkar vinnuvélar og vélar sem hafa dregið verulega úr erfiðisvinnu hjá fólki. Mikil breyting varð árið 1939 en þá var fyrst notuð vél sem dregin var af hestum. Sú vél skar kartöflugrasið og dreifði kartöflunum og jarðveginum út frá sér, þótti þessi nýjung mjög merkileg og hraðvirk.
Árið 1945 kom fyrsta heimilisdráttarvélin og fjórum árum seinna eða 1949 höfðu allir bændur í hreppnum eignast sína eigin vél. Dráttarvélarnar, sem voru af gerðinni Ferguson, voru þær fyrstu til að koma með vökvaknúið lyftiafl og hentaði það vel í búskapinn.
Það var svo á svipuðum tíma sem að bændur fóru að notast við tilbúin áburð vegna þess að húsdýraáburður var ekki nægur. Hefur kartöfluræktun þróast mjög hratt eftir þetta og er tæknin orðin með ólíkindum. Dagsverk í dag hefur verið margra vikna verk eða jafnvel mánaða verk á þessum tímum.<ref>Oddgeir Guðjónsson o.fl. Sunnlenskar byggðir V. Bls. 410 </ref>
Hér áður fyrr voru Þykkbæingar mjög einangraðir og illa liðnir og má rekja það að eitthverju leiti til hrossakjötáts. Þeir voru haldnir mikilli sjálfsbjargarviðleitni og þegar mikill skortur var á mat byrjuðu Þykkbæingar að éta hrossakjöt. Þá sá fólk úr næstu sveitum sér leik á borði og fóru með hross í Þykkvabæ til að láta slátra þeim og voru eigendurnir fegnir við að losna við sóðaskapinn sem fylgdi slátruninni. Í staðinn fengu Þykkbæingar að eiga kjötið en eigendurnir fengu að halda húðinni. Gallinn var sá að mikil fátækt ríkti á þessum tímum og höfðu menn ekki efni á að kaupa salt til að salta hrossakjötið og þar af leiðandi skemmdist kjötið yfirleitt þegar leið á veturinn og fór að úldna og lyktin í sveitinni og af sveitafólkinu var afgerandi.<ref>Árni Óla. Þúsund ára sveitaþorp. Bls. 26-68</ref>
Þrátt fyrir þetta eru Þykkbæingar hið besta fólk í dag og hafa eðlileg samskipti við annað fólk. Mjög gaman er að koma í Þykkvabæinn og sjá alla þá staði og virða fyrir sé atburði sem ég hef talið upp í þessari frásögn minni um Þykkvabæinn.
'''Heimildaskrá'''
Árni Óla. 1962. Þúsund ára sveitaþorp. Bókaútgáfa Menningarsjóðs. Reykjavík
Oddgeir Guðjónsson o.fl. 1987. Sunnlenskar Byggðir V. Búnaðarsamband Suðurlands. Reykjavík.
Sverrir Gíslason. 2008. Frá dögum við djúp og fleira. Bókaforlagið Gýgjasteinn. Suðurland.
▲Lengi vel var haldið að Þykkvibær myndi leggjast af sökum vatnsflaumsins sem flæddi um hann allan. Vatnið eyðilagði engjarnar og ef svo ílla hittist á að sól skini í nokkra daga í röð meðan á heyskap stóð, varð vatnsflaumurinn svo mikill vegna hlaupa í vötnunum, að heyið flaut burt. Þykkbæingar fengu mest allt sitt hey úr Safamýrinni. Árið 1922 fór hún öll udnir vatn og sökum þess gátu Þykkbæingar ekki heyjað það sumar. 26. maí 1923 er merkur dagur í sögu Þykkvabæjar en þá hófu heimamenn miklar framkvæmdir við Djúpós. 90-100 menn tóku þátt í þessu mannvirki og var þetta talið með mestu mannvirkjum á þessum tíma. Það gekk á ýmsu meðan á þessum framkvæmdum stóð og var ekki alltaf útséð með hvort þetta tækist. En þann 4. júlí var stíflan fullgerð og þótti hún hið mesta mannvirki, en hún var 340 metra löng og 15 metra breið. Nú stendur minnisvarði við Djúpós til heiðurs þeirra sem tóku þátt í stílfugerðinni og til minningar um þetta merka mannvirki.<ref>Árni Óla. ''Þúsund ára sveitaþorp'' bls. 160</ref>
== Tilvísanir ==
| |||