„Fiskeldi“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
Ekkert breytingarágrip |
mEkkert breytingarágrip |
||
Lína 2:
'''Fiskeldi''' er oft notað sem samheiti yfir enska orðið ''aquaculture'', þó í raun eigi það betur við eitt form þess (''e. fish farming''). Þó er samkvæmt íslenskum [[lög]]um fiskeldi skilgreint sem geymsla, gæsla og fóðrun [[Fiskur | vatnafiska]], annarra vatnadýra og [[Nytjastofnar sjávar | nytjastofna sjávar]], [[Klakeldi | klak-]] og [[seiðaeldi]], hvort sem er í [[Salt | söltu]] eða ósöltu vatni.<ref> Alþingi. (2008). ''Lög um fiskeldi nr. 71/2008''. Sótt 8. apríl 2009 af [http://www.althingi.is/altext/135/s/1198.html Althingi.is].</ref>
Menn hafa alið vatnadýr frá örófi alda, þar með talið fiska, [[lindýr]], [[krabbadýr]] og [[Jurt | plöntur]]. Árið [[2006]] var heildarframleiðsla í heiminum (veiddur [[afli]] og ræktaður, að plöntum undanskildum) um 140 milljón [[tonn]], og þar af stendur fiskeldi undir um 35% framleiðslunnar. Ef aðeins er skoðaður hlutinn er fer beint til manneldis, breytist þetta hlutfall í hátt í 50%.<ref> FAO. (2008). ''State of World Aquaculture 2008''. Sótt 10. apríl 2009 af [ftp://ftp.fao.org/docrep/fao/011/i0250e/i0250e.pdf FAO.org] (bls. 3).</ref>
Mikil aukning hefur átt sér stað í fiskeldi í heiminum og eru eldisafurðir nú algengar og áberandi á alþjóðlegum [[Markaður | mörkuðum]]. Eldisafurðir eru í beinni samkeppni við afurðir frá hefðbundnum [[Fiskveiðar | fiskveiðum]].
=== Stríðeldi og strjáleldi ===
Hægt er að skipta fiskeldisframleiðslu gróflega í þrjá hluta;
[[Strjáleldi]] (''e. extensive'') fer yfirleitt fram í meira eða minna tilbúnum [[Tjörn | jarðtjörnum]] eða [[lón]]um af ýmsum stærðum. Það er algengasta eldisformið í heiminum, einkum í heitari [[Land | löndum]]. Strjáleldi byggir á að skapa eldistegund rétt umhverfisskilyrði, en [[lífvera]]n er síðan látin sjálfala að miklu eða öllu leyti, þar til [[sláturstærð]] er náð. Fiskinum er ætlað að éta [[dýrasvif]] og plöntur sem vaxa í tjörninni. Mikilvægt að hlutfall stofnstærðar lífveru (upphafsfjöldi) og fæðuframboðs í [[vatn]]inu sé rétt.
[[Hálf-stríðeldi]] (''e. semi-intensive'') er nokkurs konar strjáleldi, en þó er reynt að örva og auka [[Framleiðsla | framleiðsluna]] með fóðrun og umhverfisbætandi aðgerðum. Þá er fóðrað með tilbúnu [[Fóður| fóðri]] eða [[Úrgangur | úrgangi]] (t.d. [[Afskurður | afskurði]] eða jafnvel plöntum) . Einnig gæti verið reynt að hafa áhrif á stofnstærð eða samsetningu í eldinu.
Í [[stríðeldi]] (''e. intensive'') er fjölda lífvera haldið þétt saman á tiltölulega afmörkuðu svæði ([[Ker | kerum]]/[[Kví | kvíum]] o.s.frv.). Þar er reynt að aðlaga umhverfið að þörfum [[tegund]]arinnar og nýta það sem best. Reynt er að örva [[Vöxtur | vöxt]] með fóðurgjöf og öðrum aðgerðum til að keyra framleiðsluna áfram. Þessi leið er gríðarlega kostnaðarsöm og [[Orka | orkuþörfin]] er mikil, öfugt við strjáleldi.<ref>Jennings, S., Kaiser, M. og Reynolds, J. (2008). ''Marine Fisheries Ecology ''(7. útgáfa). United Kingdom: Blackwell Science Ltd. (bls. 313-314).</ref>
=== Eineldi og fjöleldi ===
[[Eineldi]] (''e. monoculture'') er þegar eingöngu ein tegund lífveru er alin í sömu eldiseiningu. Þetta er algengasti mátinn á [[Ísland]]i og í öðrum þróuðum löndum, og er yfirleitt notaður í stríðeldi. Þessi leið er kostnaðarsöm og gríðarlega tímafrek þar sem stjórnunin er mikil. Helsta ógnin eru [[sýking]]ar þar sem lífverurnar lifa oft mjög þétt og [[umhverfi]]ð veldur stressi.
[[Fjöleldi]] (''e. polyculture'') er algengast í jarðtjörnum eða í strjáleldi. Þar eru tvær eða fleiri tegundir aldar saman í sömu eldiseiningunni. Þá er t.d. ein tegund sem étur úrgang annarrar eða rántegund sem heldur földa annarrar tegundar í skefjum. Einnig hefur færst í vöxt að blanda saman fiskeldi og plönturækt. Fiskurinn bætir næringarefnum í eldisvatnið sem nýtt er á plönturnar.<ref>Jennings, S., Kaiser, M. og Reynolds, J. (2008). ''Marine Fisheries Ecology'' (7. útgáfa). United Kingdom: Blackwell Science Ltd. (bls. 313-314).</ref>
===Fleiri form eldis===
| |||