„Íslenski hesturinn“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
Ólöf (spjall | framlög)
Ekkert breytingarágrip
Ólöf (spjall | framlög)
Ekkert breytingarágrip
Lína 1:
[[Mynd:IcelandicHorseInWinter.jpg|thumb|Íslenskur hestur, nálægt [[Krýsuvík]], í vetrarfeldi]]
'''Íslenski hesturinn''' er [[hestur|hestakyn]] sem er talið vera komið af [[norski lynghesturinn|norska lynghestinum]] og mongólska [[Przewalski hesturinn|przewalski hestinum]]. [[Víkinga|Víkingar]] fluttu með sér meðan annars með skandinavíska hesta þegar þeir settust að á Íslandi fyrir meira en 1000 árum síðan. Íslenski hesturinn er ekki hár í loftinu miðað við mörg önnur hestakyn en aftur á móti er hann óvenju sterkbyggður, heilsuhraustur, þrautseigur og veðurþolinn. Íslenski hesturinn státar af [[jafnaðargeð|jafnaðargeði]] og vingjarnlegu eðlisfari og fyrir það hefur hann aflaði sér mikillar aðdáunar. Einnig er hann sterkari á taugum heldur en mörg stærri hestakyn. Algengast er að íslenski hesturinn verði 25 til 27 vetra gamall en hann getur orðið yfir 30 vetra. Hestar eru [[félagsvera|félagsverur]] og vilja vera í húsi eða á [[beitiland|beit]] með öðrum hestum. Íslenskir hestar gera ekki miklar kröfur til [[fóður|fóðurs]] eða húsaskjóls. Innflutningur hesta til landsins er bannaður og hefur íslenski hesturinn því verið einangraður í nokkuð langan tíma og þróast óháð þróunum í öðrum [[heimsálfa|heimsálfum]].
 
== Gangtegundir ==
Íslenski hesturinn er þekktur fyrir sínar fimm ólíku gangtegundir; [[fet]], [[brokk]], [[stökk]], [[tölt]] og [[skeið (gangur)|skeið]]. Tölt, sem er fjórtakta hliðarhreyfing, er ekki einstakt fyrir íslenska hestinn. Töltið finnst í nokkrum hestakynjum í [[Ameríka|Ameríku]], [[Suður Ameríka|Suður Ameríku]] og í [[Asía|Asíu]]. Það sem hinsvegar gefur íslenska hestinum sérstöðu, er að enginn annar hestur er sýndur á fimm gangtegundum í keppni og sýningum.
Gangtegundirnar eru ekki eðlislægar öllum hestum og er þeim skipt upp í tvo flokka, alhliða hesta og klárhesta með tölti. Alhliða hestar eru með allar fimm gangtegundirnar. Klárhestar með tölti eru ekki með skeið en hafa allar hinar gangtegundirnar. Yfirleitt er ein gangtegund ríkjandi hjá íslenska hestinum en til eru hestar sem eru [[jafnvígur|jafnvígir]] á allar gangtegundir.
 
Lína 24:
 
== Saga íslenska hestsins ==
Talið er að íslenski hesturinn hafi komið hingað til lands á [[landnám|landnámstímanum]] og hefur hann aðlagast náttúru og [[veðurfar|veðurfari]] á [[Ísland|Íslandi]] mjög vel. [[landnámsmaður|Landnámsmenn]] komu með [[búfjárrækt|búfénað]] með sér frá [[Evrópa|Evrópu]] þar á meðal var úrval [[gæðingur|gæðinga]].
 
Hrossin sem landnámsmenn komu með sér voru af ýmsum uppruna þó aðallega germönskum. Heimildum ber ekki saman um hver uppruni íslenska hestsins er en talið er að hann sé komin af norksa lynghestinum og mongólska prezewalski hestinum. Einnig kemur fram í heimildum að íslenski hesturinn sé skyldur „equus caballus scandinavicus“ hrossakyni sem var upp í [[Norður-Evrópa|Norður-Evrópu]] á meðan aðrir telja hann náskyldan breska [[smáhestur|smáhestinum]] Exmoor. Þrátt fyrir að íslenski hesturinn hafi verið að blönduðu kyni til að byrja hefur hann þróast síðan á 11. öld án blöndunar við aðra hestastofna og hefur hann því haldið ýmsum eiginleikum sem hafa tapast hjá öðrum hestakynum.
 
Fyrr á tíðum var íslenski hesturinn kallaður "þarfasti þjóninn". Íslenski hesturinn sá meðal annars um að sækja ljósmóðurina og dró kistuna til [[kirkja|kirkju]] og má því segja að hann hafi fylgt manninum frá fæðingu til dauða. En með tímanum og tilkomu [[bifreið|bílsins]], árið 1904, hefur hlutverk íslenska hestsins breyst úr því að vera [[burðardýr]], ómissandi atvinnu- og samgöngutæki í að vera [[tómstundagaman]] en gegnir hann þó enn mikilvægu hlutverki í göngum og leitum á haustin. Sama ár og bílinn kom var fyrsta [[hrossaræktafélag|hrossaræktarfélagið]] á Íslandi stofnað.
 
[[Hrossarækt]] á aukinna vinsælda að fagna í dag og eru að finna mörg stór hrossabú um landið ásamt því að fjöldi einstaklinga ræktar hross. Íslenski hesturinn var fluttur úr landi á fyrri hluta síðustu aldar sem vinnuhestur. Upp úr 1950 hófst útflutningur á reiðhestum .
Lína 44:
== Útflutningur ==
[[Mynd:Tölt.jpg|thumb|Íslenskur hestur á tölti í Þýskalandi]]
Á fyrri hluta síðustu aldar voru íslenskir hestar fyrst fluttir úr landi mestmegnis til [[Bretlandseyjar|Bretlandseyja]]. Flestir voru þeir notaðir á bóndabæjum eða í [[náma|námum]].
 
Íslenski reiðhesturinn var fyrst fluttur út 1950 og hafa vinsældir hans vaxið mjög á meginlandi Evrópu og í norður-Ameríku síðan þá. Íslenskir hestar sem hafa verið fluttir út eða fæðst erlendis eru orðnir fleiri en fjöldi hesta á Íslandi, eru þeir meira en hundrað þúsund. Mest hefur verið flutt af íslenska hestum til Þýskalands og Skandínavíu.
 
Útflutningur á íslenska hestinum skapaði verðmæta [[atvinnugrein]], hrossarækt. Hér á landi er að finna mörg stór hrossabú ásamt því að margir einstaklingar rækta hross sér til ánægju.
Árið 1906 var haldin fyrsta [[kynbótasýning|kynbótasýningin]] hér á landi og hafa hrossaræktendur síðan þá haft það að leiðar ljósi að bæta íslenska hestinn. Hrossarækt fer að mestu fram á sumrin og er þá [[stóðhestur|stóðhesti]] komið fyrir í stóðhestagirðingu með [[hryssa|hryssum]]. En aukning hefur verið á undanförnum árum í sæðingu.