„Meyjarhofið í Aþenu“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
JAnDbot (spjall | framlög)
m robot Bæti við: sw:Parthenon
Melitta (spjall | framlög)
Ekkert breytingarágrip
Lína 1:
[[Mynd:Parthenon from west.jpg|thumb|right|Vesturhlið Meyjarhofsins]]
'''Meyjarhofið''' ([[forngríska]]: {{polytonic|Παρθενών}}) í [[Aþena|Aþenu]] er grískt hof helgað verndara borgarinnar, viskugyðjunni [[Aþena (gyðja)|Aþenu]]. Hofið var byggt á seinni hluta [[5. öld f.Kr.|5. aldar f.Kr.]] og stendur á [[Akrópólishæð]] í miðborg Aþenu. Hofið, sem er byggt í [[dórískar súlur|dórískum]] stíl, er án efa þekktasta gríska mannvirkið frá [[fornöld]].
 
 
Hofið var byggt í stað eldra hofs sem var einnig helgað viskugyðjunni en fórst í innrás Persa í [[Persastríðin|Persastríðunum]] árið [[480 f.Kr.]] Um tíma var fjáhirsla [[Deleyska sjóbandalagið|Deleyska sjóbandalagsins]] í hofinu. Á [[6. öld]] var hofið gert að [[Kristni|kristinni]] [[Kirkja|kirkju]] og helgað Maríu guðsmóður. Eftir innrás Tyrkja um miðja [[15. öld]] var hofið gert að [[Moska|mosku]].
== Saga ==
=== Uppruni ===
Meyjarhofið var byggt í stað eldra hofs sem var einnig helgað viskugyðjunni en fórst í innrás Persa í [[Persastríðin|Persastríðunum]] árið [[480 f.Kr.]] Árið [[447 f.Kr.]] hóf síðan arkitektinn [[Iktínos]] endurreisn hofsins. Helsti aðstoðarmaður hans við verkið var arkitektinn [[Kallíkrates]], sem gerði meðal annars [[Hof Aþenu Nike|Nike hofið]], líka á [[Akrópólishæð]]inni. Saman sáu þeir um hönnun hofsins, sem er gert í hreinum dórískum stíl. [[Feidías]] sá um skreytingarnar á hofinu og stjórnmálamaðurinn [[Períkles]] hafði yfirumsjón með verkinu. Hofið var byggt á árunum [[447 f. Kr.|447]] - [[432 f.Kr.]] og það þótti rísa svo hratt, að menn höfðu orð á að sjálf gyðjan hefði veitt þeim aðstoð.
 
=== Seinni tíma ===
[[Mynd:Parthenon.Southern.Side.damaged.jpg|thumb|left|250p|Suðurhlið hofsins sem skaddaðist í árásinni árið [[1687]]]]
HofiðMeyjarhofið varstóð byggtheilt íog stað eldra hofs sem var einnig helgað viskugyðjunni en fórstnothæft í innrásrúmlega Persa2000 í [[Persastríðin|Persastríðunum]] árið [[480 fár.Kr.]] Um tíma var fjáhirsla [[Deleyska sjóbandalagið|Deleyska sjóbandalagsins]] í hofinu. Á [[6. öld]] var hofið gert að [[Kristni|kristinni]] [[Kirkja|kirkju]] og helgað Maríu guðsmóður. Eftir innrás Tyrkja um miðja [[15. öld]] var hofið gert að [[Moska|mosku]] og bænaturn var settur þar inn, sem var þó seinna rifinn.
 
Árið [[1687]] sátu [[Feneyjar|feneysk]] herskip um [[Aþena|Aþenuborg]] og komst flotinn að því að [[Tyrkland|Tyrkirnir]] geymdu púðrið sitt í hofinu. Því skutu þeir á geymsluna, en fallbyssukúlurnar rufu þakið og kveiktu í púðrinu með þeim afleiðingum að stór sprenging varð í hofinu sem olli óbætanlegum skaða. Eftir að [[Ítalía|Ítalir]] unnu borgina reyndu þeir að ræna líkneskjum og lágmyndum af hofinu, en margir verkamennirnir misstu myndirnar niður og brutu þær.
 
Um [[1800]] fékk sendiherra [[England|Breta]], [[Elgin lávarður]], leyfi Tyrkjastjórnar til að flytja hluta af höggmyndunum til [[Bretland]]s til betri varðvörslu. Hann tók burt 12 líkneski og 15 millifleti sem nú njóta sín á [[British Museum]] í [[London]]. Á þeim tíma voru enskir höggmyndasérfræðingar sem ráðlögðu forstöðumönnum safnsins frá því að kaupa fornleifarnar, en Elgin tókst að sannfæra þá. Á aðeins áratug frá kaupunum tvöfaldaðist verðmæti þeirra og í dag þykja þessir munir ómetanlegir.
 
 
== Hofið ==
=== Lýsing ===
[[Mynd:Parthenon-top-view.svg|thumb|Grunnflötur Meyjarhofsins]]
Innra hofinu var skipt í tvennt. Annar hlutinn var minni en hinn en þar var höfð fjárgeymsla og skjalasafn [[Deleyska sjóbandalagið|Deyleyska sjóborgarsambandsins]] í töluverðan tíma. Hið stærra var helgidómur Aþenu með 12 metra háu líkneski hennar, en það var eftir [[Feidías]] og var úr fílabeini og gulli. Þetta mikla líkneski er því miður löngu glatað.
 
Í vesturendanum fyrir aftan líkneskið mikla var sérstakt herbergi ætlað kvenprestum gyðjunnar og nefndi hann það ‘herbergi meyjanna’. Síðan hefur nafnið, Parþenon eða Meyjarhofið, fest við það. Herbergið var skreytt súlum í [[jónískar súlur|jónískum stíl]]. Hofið er gert úr hvítum marmara sem kom úr [[Pentelíkosfjall]]i sem er nálægt Aþenuborg, sem er blandað járnögnum sem gæða það mjúkri slikju. Hofið er rétthyrnt, 58 m á lengd, 26 metrar á breidd og 17 m á hæð, með átta súlum á skammhliðum og sautján á langhliðum (ef endasúlurnar eru taldar með). Innan súlnanna var hlaðinn gluggalaus veggur, sem telst vera sjálft hofið. Þar að leiðandi var afar dimmt innan í því og var því lýst upp með kyndlum. Innan í hofinu voru svo tvær súlur á tveimur hæðum til þess að styðja undir þakið. Súlurnar voru allar hlaðnar upp af kringlóttum hellubjörgum.
 
=== Uppbyggingin ===
Hofið einkennist af ströngum og ákveðnum hlutföllum og miðast við þvermál súlnanna. Í byggingunni notuðu [[Forn-Grikkir]] ýmis brögð til þess að blekkja augað. Allar láréttar línur á grunninum og yfirbyggingunni svigna upp á við í átt að miðju. Ef þetta hefði ekki verið gert myndu lóðréttu línurnar sýnast svigna niður í miðju, súlurnar sýnast því grennri í miðjunni heldur en neðst og hornsúlurnar virka grennri en hinar og hallast út á við. Myndfletirnir voru ekki gerðir rétthyrndir, heldur þannig að þeir myndu sýnast rétthyrndir frá jörðinni. Þessar sjónhvervingar sýna hvað menn á þessum tíma hafa verið vel að sér í [[stærðfræði]] og [[verkfræði]].
 
[[Iktínos]] notaðist ekki við steinlím til að festa ferstrendar steinblokkirnar saman, heldur voru þær fullkomlega höggnar til og heflaðar að nánast sást móta fyrir samskeytunum. Þetta var gert það nákvæmlega að hver einn og einasti flötur var gerður rennisléttur og hellurnar féllu fullkomlega saman. Í þakinu voru marmarahellur sem voru nógu gegnsæjar að þær hleyptu lítilli birtu inn í hofið. Að innan var það skreytt með smágerðu flúri. Ýmsir hlutar hofsins voru málaðir í skærum litum. Marmarinn var þveginn upp úr blöndu af saffrani og mjólk. Þrírákafletirnir voru málaðir bláir. Lágmyndaræmann hafði bláan grunn en millifletirnir rauðir.
 
=== Skreytingar ===
[[Mynd:Cavalcade_west_frieze_Parthenon_BM.jpg|thumb|Riddara á frísunni stóru]]
Millifletir hofsins (metópur) voru alls 92 og voru rismyndir höggnar þar. Helsta þema myndanna var stríð Grikkja og [[Trója|Trójumanna]], Grikkja og skjaldmeyja, Lapíþa og [[kentár]]a, [[jötunn|jötna]] og guða. Á göflum hofsins voru svo hópar styttna í gífurlegri stærð.
 
Meðfram efstu brún allra útveggja hofsins, inni í súlnagöngunum liggur víðfræg myndræma (frísa). Hún er 133 m að lengd og sýnir skrúðgöngu fólk frá [[Attíka|Attíku]] að færa [[Aþena (gyðja)|Aþenu]] fórnargjafir á hátíðisdegi [[panaþenísku leikarnir|panaþenísku leikanna]]. Hluti skrúðgöngunnar fer eftir vestur- og norðurhliðinni en önnur eftir suðurhliðinni. Svo mætist skrúðgangan á austurstafninum frammi fyrir gyðunni. Þar býður Aþena [[Seifur|Seifi]] og öðrum [[Grísk goðafræði|Ólymposguðum]] að þiggja hluta af gjöfum sínum. Fyrir neðan guðina á þeim gafli eru svo dyrnar á hofinu.
 
Skrúðgangan hefur alls kyns persónur. Þar sjást riddarar á fákum, aðalsfólk akandi á vögnum og almenningurinn fótgangandi. Fallegar konur og öldungar bera smjörviðargreinar, aðrir bera vínkrukkur á öxlunum og blásarar leika á hljóðpípur. Sagt hefur verið að sjaldan hafi menn og dýr verið sæmdir svo fágaðri list, en lágmyndirnar eru þó ekki nema 6 cm á breidd. Því hefur verið fleygt að [[Feidías]] hafi gert mistök með því að setja þetta meistaraverk svona hátt uppi, því það var ekki hægt að skoða það nógu vel séð frá jörðu.
 
== Tengt efni ==
* [[Akrópólishæð]]
* [[Grikkland hið forna]]
 
== Ítarefni ==
Lína 9 ⟶ 45:
* Cosmopoulos, Michael (ritstj.), ''The Parthenon and its Sculptures'' (Cambridge University Press: 2004).
* Woodford, Susan, ''The Parthenon'' (Cambridge University Press: 1981).</div>
 
== Heimildir ==
* [http://www.ancient-greece.org/ ancient-greece.org]
 
== Tenglar ==
Lína 15 ⟶ 54:
 
[[Flokkur:Grísk hof]]
[[Flokkur:Aþena]]
 
{{Tengill ÚG|he}}