|
|
|
Kransæðasjúkdómar eru algengastir hjartasjúkdóma og leiðandi orsök dauðsfalla um heim allan (1,2,3). Þegar talað er um kransæðasjúkdóma er átt við þrengingar eða stíflur í kransæðum hjartans vegna æðakölkunar (enska: [[atherosclerosis]]) eða [[blóðtappa]] sem myndast í kjölfar hennar. [[Æðakölkun]] er ekki einskorðuð við [[kransæðar]] hjartans, heldur er um kerfisbundin og mögulega útbreiddan sjúkdóm að ræða. Æðakölkun getur birst sem sjúkdómur í slagæðum heilans og þá valdið [[blóðþurrð]] eða [[heilablóðfalli]], eða sem sjúkdómur í útlægum slagæðum og valdið [[heltiköstum]] eða alvarlegri blóðþurrð í útlimum. Sjúkdómar af völdum æðakölkunar geta allir verið til staðar hjá einum og sama sjúklingnum og er meinafræði þeirra sú sama (3).
Æðakölkun er [[bólgusjúkdómur]] í veggjum slagæða en upphaf hennar má rekja til þess þegar fita safnast fyrir staðbundið undir [[innsta lag æðar]] vegna spennu eða álags (til dæmis [[hár blóðþrýstingur]]). Við það raskast virkni innsta lagsins og [[ónæmiskerfið]] ræsist í kjölfarið með íferð [[stórkirninga]] á svæðið. Stórkirningarnir taka upp fituna og sérhæfast við það í [[gleypifrumu]]. Þegar gleypifrumurnar virkjast losa þær frá sér frumuboðefni sem örva frumur í [[miðlagi æðarinnar]] til að hylja fituskelluna með myndun [[trefjahimnu]]. Með þessum viðbrögðum hefur ónæmiskerfið unnið tímabundið úr vandamálinu og getur einstaklingur verið einkennalaus á meðan að skellan raskar ekki eðlilegu [[blóðflæði]]. Hins vegar ef bólguviðbrögð ónæmiskerfisins ágerast getur það orðið til þess að gleypifrumur nái að rjúfa sér leið gegnum [[trefjahimnuna]] og innsta lag æðarinnar. Við rofið nær innihald skellunnar að komast í snertingu við [[blóðrásina]] en við það fer af stað [[storkuferli]] og blóðtappi myndast sem nær bæði inn fyrir brostna veggi skellunnar og út fyrir hana. Blóðtappinn hleður utan á sig og getur annað hvort valdið stíflu í æðinni staðbundið eða losnað frá skellunni og valdið stíflu annars staðar í [[æðakerfinu]] (3).
Þegar æðakölkun birtist sem kransæðasjúkdómur valda þrengsli eða stíflur í kransæðum takmörkuðu blóðflæði til hjartavöðvans sem leiðir til klínískra einkenna kransæðasjúkdóms (2). Helstu [[einkenni]] kransæðasjúkdóms eru [[mæði]] og [[hjartaöng]] en aukning á þessum einkennum er ein aðal ástæða þess að sjúklingar leita sér læknisaðstoðar (1). Þekktir [[áhættuþættir]] kransæðasjúkdóma eru [[aldur]], hár blóðþrýstingur, [[sykursýki]], hækkaðar [[blóðfitur]], [[reykingar]] og ættarsaga um kransæðasjúkdóma (2). Það er engin þekkt lækning á kransæðasjúkdómum (1) en fyrsta [[meðferð]] er gjarnan gjöf lyfja sem minnka [[súrefnisþörf]] hjartans. Eftir því sem sjúkdómurinn ágerist getur hins vegar reynst óhjákvæmilegt að sjúklingur fari í aðgerð til að koma á betra blóðflæði til hjartavöðvans. Aðgerðir sem framkvæmdar eru eru [[kransæðavíkkun]], stent ísetning og [[kransæðahjáveituaðgerð]] (2).
|
