Wikipedia

„Kristian Kaalund“: Munur á milli breytinga

Fletta í gegnum breytingarskrá
← Eldri breytingNýrri breyting →
Efni eytt Efni bætt við
MyndræntWiki-texti
Ekkert breytingarágrip
Ekkert breytingarágrip
Lína 5:
Kristian Kaalund fæddist í Søllested á [[Láland]]i. Foreldrar hans voru Caspar Ernst Kaalund (1806–1853), sóknarprestur í Søllested, og kona hans Anna Helene Riedewaldt (1817–1888).
 
Kaalund var 9 ára þegar hann missti föður sinn. Hann varð stúdent frá Herlúfshólmsskólanum 1863, fór svo í Háskólann í Kaupmannahöfn og tók meistarapróf í norrænni textafræði 1869, með ritgerðinni: „Familielivet paa Island i den første sagaperiode (indtil 1030)“, sem birtist í [[Aarbøger for nordisk Oldkyndighed og Historie|Árbókum Fornfræðafélagsins]] 1870,. ogHaustið ber1872 vottfór umKaalund áhugatil hansÍslands áog íslenskridvaldist menningarsögu.þar Áriní 1872–1874tvö dvaldistár. hann á Íslandi, ogHann ferðaðist á sumrin um mestan hluta landsins sumrin 1873 og 1874 til þess að kynna sér sögustaði fornritanna. Þessar rannsóknir, sem hann jók síðar með viðbótarefni úr prentuðum og óprentuðum ritum, birtust síðar í tveggja binda riti: ''Bidrag til en historisk-topografisk beskrivelse af Island'', 1877–1882. Kaalund fékk [[doktorsnafnbót]] 1879, fyrir hluta þessa verks. Það er enn talið undirstöðurit og ómissandi handbók fyrir þá sem lesa [[Íslendingasögur]]nar, vegna ítarlegra upplýsinga, sem hann fékk m.a. hjá staðkunnugu fólki. Ritið kom út í íslenskri þýðingu 1984–1986, undir heitinu ''Íslenskir sögustaðir'' 1–4. Kaalund fékk doktorsnafnbót 8. maí 1879 fyrir hluta þessa verks (kaflann um Norðlendingafjórðung).
 
Eftir að hann kom frá Íslandi, varð hann (1875) kennari við Metropolitanskólann í Kaupmannahöfn ([[aðjúnkt]] 1880), en lét af því starfi vorið 1883, þegar hann varð ritari [[Árnanefnd]]ar og bókavörður við [[Árnasafn|Handritasafn Árna Magnússonar]]. Mikilvægasta verk hans þar, var heildarskrá um handritasafnið, sem kom út í tveimur bindum 1889–1894. Slíka skrá hafði sárlega vantað, og nokkrir gert atlögu að verkinu, m.a. [[Jón Sigurðsson (forseti)|Jón Sigurðsson forseti]], en með verki Kaalunds varð safnið loks aðgengilegt fræðimönnum. Árið 1900 gaf hann út sambærilega skrá yfir forn íslensk og norsk handrit í [[Konungsbókhlaða|Konungsbókhlöðu í Kaupmannahöfn]] og [[Háskólabókasafnið í Kaupmannahöfn|Háskólabókasafninu]]. Þar birti Kaalund ítarlega ritgerð um söfnun og varðveislu handritanna fornu.
 
Sem bókavörður við Árnasafn, og ritari í [[Samfund til udgivelse af gammel nordisk litteratur]] (frá stofnun þess [[1879]]) og í [[Fornfræðafélagið | Fornritanefnd Fornfræðafélagsins]] (eftir [[Konráð Gíslason]] [[1891]]), hafði Kaalund mikil áhrif á útgáfustarfsemi á sviði íslenskra fornrita, og gaf sjálfur út nokkur rit. Mikilvægust er vönduð útgáfa hans á [[Sturlunga saga|Sturlunga sögu]] 1906–1911. Útgáfa hans á ''Palæografisk Atlas'', með fjölda sýnishorna af dönskum, norskum og íslenskum handritum, hafði mikla þýðingu fyrir rannsóknir á þróun skriftar á Norðurlöndum á fyrri öldum.
 
Á síðustu árum sínum fékkst Kaalund einkum við sögu Árnasafns, og gaf út heimildir um líf og starf stofnandans, [[Árni Magnússon|Árna Magnússonar]]. Hefur hann eflaust ætlað að setja kórónuna á það verk með ítarlegri ævisögu Árna, en hann dó frá því verki.
 
Í Íslandsför sinni lærði Kristian Kaalund að tala íslensku, og tókbar einnigsíðan ástfóstrihlýjan viðhug þjóðinatil þjóðarinnar. Fékk hann brátt áhuga á sögu Íslands á síðari öldum, sem kom honum að gagni þegar hann skrifaði æviágrip fjölda Íslendinga í ''Dansk biografisk leksikon'', 1887–1905, og greinar um Ísland i ''Nordisk konversations-leksikon'', 3. útg.
 
Þegar Kristian Kaalund varð sjötugur, 1914, gaf [[Hið íslenska fræðafélag í Kaupmannahöfn]] út afmælisrit honum til heiðurs, með æviágripi hans eftir Finn Jónsson og greinum sex íslenskra fræðimanna.
* ''Afmælisrit til dr. Phil. Kr. Kålunds, bókavarðar við Safn Árna Magnússonar, 19. ágúst 1914'', Kaupmannahöfn.
Kristian Kaalund var ógiftur og barnlaus. Við fráfall hans, 1919, arfleiddi hann [[FræðafélagiðHið ííslenska Kaupmannahöfn]]fræðafélag að öllum eigum sínum.
 
Hann varð félagi í Norska Vísindafélaginu í Kristjaníu 1899, í [[Vísindafélagið danska|Vísindafélaginu danska]] ([[Videnskabernes Selskab]]) 1900 og hinni sænsku Kungliga vitterhets-, historie- og antikvitets akademien 1910. Hann varð [[Dannebrogs-orðan|riddari af Dannebrog]] 1907. [[Hið íslenska bókmenntafélag]] kaus hann heiðursfélaga 1897.
 
== Ritstörf ==
=== Útgáfur og fræðirit ===
* ''Bidrag til en historisk-topografisk beskrivelse af Island'' 1–2, København 1877–1882. — Íslensk þýðing: ''Íslenskir sögustaðir'' 1–4, Örn og Örlygur, Rvík 1984–1986, [[Haraldur Matthíasson]] þýddi.
* ''[[Fljótsdæla saga|Fljótsdæla hin meiri, eller den længere Droplaugarsona saga]]'', København 1883. [[Samfund til udgivelse af gammel nordisk litteratur]], rit 11.
* ''[[Reykjaholtsmáldagi]]'', København 1885. Samfund til udgivelse af gammel nordisk litteratur, rit. 14.
* ''[[Laxdæla saga]]'', København 18911889–1891. Samfund til udgivelse af gammel nordisk litteratur, rit 19.
* ''[[Laxdæla saga]]'', Halle 1896. [[Altnordische Saga-Bibliothek]] 4.
* ''Katalog over den Arnamagnæanske Håndskriftsamling'' 1–2, København 1889–1894. — Í 2. bindi er ritgerð Kaalundseftir Kaalund um Árna Magnússon og handritasafn Árnahans, 22 Magnússonarbls.
* ''[[Gull-Þóris saga]] eller [[Þorskfirðinga saga]]'', København 1898. Samfund til udgivelse af gammel nordisk litteratur, rit 26.
* ''Katalog over de oldnorsk-islandske håndskrifter i Det store Kongelige biblotek og Universitetsbiblioteket (udenfor den Arnamagnæanske samling) samt den Arnamagnæanske samlings tilvækst 1894–99''. København 1900. — Í bókinni er ritgerð Kaalunds: „Den nordiske (norrøne) oldlitteraturs samling og bevaring“, 63 bls.
* ''[[Heiðarvíga saga]]'', København 1904. Samfund til udgivelse af gammel nordisk litteratur, rit 31.
* ''Palæografisk Atlas'', Dansk afdeling, København 1903.
* ''Palæografisk Atlas'', Oldnorsk-islandsk afdeling, København 1905.
* ''Palæografisk Atlas'', Ny serie, Oldnorsk-islandske skriftprøver c. 1300–1700, København 1907.
* ''Lækningabók. Den islandske lægebog codex Arnamagnæanus 434a 12mo'', København 1907. Videnskabernes Selskab.
* ''[[Sturlunga saga]]'' 1–2, København 1906–1911. Fornfræðafélagið gaf út. Textaútgáfa eftir handritunum.
* [[Alfræði íslensk]] 1: AM 194 8vo, København 1908. Samfund til udgivelse af gammel nordisk litteratur, rit 37. ▼
* ''Arne Magnussons i AM 435 A-B 4to indeholdte håndskriftfortegnelser'', København 1909. Árnanefnd gaf út.
* Alfræði íslensk 2: Rímtöl, København 1914–1916. Samfund til udgivelse af gammel nordisk litteratur, rit 41. Meðútgefandi: [[Natanael Beckman]].▼
* ''[[Alfræði íslensk]]'' 31: LandalýsingarAM m.fl.194 8vo, København 1918–19181908. Samfund til udgivelse af gammel nordisk litteratur, rit 4537.
▲* ''Alfræði íslensk'' 2: Rímtöl, København 1914–1916. Samfund til udgivelse af gammel nordisk litteratur, rit 41. Meðútgefandi: [[Natanael Beckman]].
* Árni Magnússons brevveksling med Torfæus (Þormóður Torfason), København 1916. ▼
▲* [[''Alfræði íslensk]]'' 13: AMLandalýsingar 194 8vom.fl., København 19081917–1918. Samfund til udgivelse af gammel nordisk litteratur, rit 3745.
* Árni Magnússons embedsskrivelser og andre offentlige aktstykker, København 1916. ▼
▲* ''Árni Magnússons brevveksling med Torfæus (Þormóður Torfason)'', København 1916. Carlsbergssjóðurinn.
* [[Kirjalax saga|Kirialax saga]], København 1917. Samfund til udgivelse af gammel nordisk litteratur, rit 43. ▼
▲* ''Árni Magnússons embedsskrivelser og andre offentligeoffenlige aktstykker'', København 1916. Carlsbergssjóðurinn.
* Árni Magnússons private brevveksling, København 1920. — [[Finnur Jónsson (málfræðingur)|Finnur Jónsson]] lauk verkinu, sem er að hluta útdrættir úr bréfunum.▼
▲* ''[[Kirjalax saga|Kirialax saga]]'', København 1917. Samfund til udgivelse af gammel nordisk litteratur, rit 43.
▲* ''Árni Magnússons private brevveksling'', København 1920. — [[Finnur Jónsson (málfræðingur)|Finnur Jónsson]] lauk verkinu, sem er að hluta útdrættir úr bréfunum.
 
=== GreinarNokkrar greinar ===
* „Familielivet paa Island i den første sagaperiode (indtil 1030)“. ''[[Aarbøger for nordisk Oldkyndighed og Historie]]'', Kbh. 1870, 269-381.
* „Kirjalax„Islands sagas kilder“fortidslævninger“. [[''Aarbøger for nordisk Oldkyndighed og Historie]]'', Kbh. 1882, 191757-124.
* „Om lakunerne i Gull-Þóris saga“. ''[[Arkiv for nordisk filologi]]'', Christiania 1882, 179-191.
* „Droplaugarsona saga – i den ved brudstykket AM 162 fol. repræsenterede bearbejdelse“. ''Arkiv for nordisk filologi'', Christiania 1885.
* „En islandsk ordsprogsamling fra 15de århundrede, med tillæg ...“. ''Småstykker'', Kbh. 1886, 131-184. Samfund til udgivelse af gammel nordisk litteratur.
* „Sitte. Skandinavische Verhältnisse“. ''Grundriss der germanischen Philologie'' 13, 1890.
* „Nyfundet brudstykke af en gammelnorsk homilie“. ''Arkiv för nordisk filologi'', Lund 1896, 367-369.
* „Kan „Historia de profectione Danorum in Terram sanctam“ regnes for Danmarks litteratur“. ''Aarbøger for nordisk Oldkyndighed og Historie'', Kbh. 1896, 79-96.
* „Fyrsta sjóferð Finns Magnússonar“. ''Eimreiðin'', Kmh. 1897, 115-123.
* „Det islandske Lovbjærg“. ''Aarbøger for nordisk Oldkyndighed og Historie'', Kbh. 1899, 1-18.
* „Om håndskrifterne af Sturlunga saga og dennes enkelte bestanddele“. ''Aarbøger for nordisk Oldkyndighed og Historie'', Kbh. 1901, 259-300.
* „Studier over Crymogæa“. ''Arkiv for nordisk filologi'', 1907, 211-234.
* „Bidrag til Rasmus Rasks levned. Fra samtidiges skildring“. ''Dania. Danske studier'' 4, Kbh., 129-144.
* „Bidrag til digtningen på Island omkring 1500, ...“. ''Nordisk tidsskrift for filologi'', 1908, 108-125.
* „Islands digtning omkring 1500“. ''Nordisk tidsskrift for filologi'', 1909, 37-46.
* „En islandsk vejviser for pilgrimme fra 12. aarhundrede“. ''Aarbøger for nordisk Oldkyndighed og Historie'', Kbh. 1913, 51-105.
* „Kirjalax sagas kilder“. ''Aarbøger for nordisk Oldkyndighed og Historie'', Kbh. 1917.
* „En beretning om Island, nedskreven 1741“. ''Namn och bygd'', 1917, 9-14.
 
=== Þýðingar ===
* Jón Thoroddsen: ''Indride og Sigrid – fortælling'', København 1874. (''[[Piltur og stúlka]]'' á dönsku)
* ''Sturlunga saga'' 1–2, København 1904. (Dönsk þýðing), Fornfræðafélagið gaf út.
 
== Heimildir ==
* Jón Helgason: „Kristian Kålund“. ''Dansk biografisk leksikon'' 8, 3. útg., København 1981.
* Bogi Th. Melsted: „Kristian Kålund“. ''Ársrit Hins íslenska fræðafélags'', Fimmta ár, Kmh. 1920, 91-116.
* {{dawikiheimild|Peter Erasmus Kristian Kaalund|27. júlí|2008}}
 
Sótt frá „https://is.wikipedia.org/wiki/Kristian_Kaalund“