„Trefjar“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
Ekkert breytingarágrip |
Ekkert breytingarágrip |
||
Lína 1:
'''Trefjar''' eru flokkur efna þar sem eru samfelldir þræðir eða lengjur sem vafnar eru saman til að mynda lengri þræði eins og í [[prjónagarn]]i. Trefjar eru mikilvægar í [[líffræði]] [[jurt]]a og [[dýr]]a, þær halda lífrænum vef saman. Mannkynið notar trefjar á ýmsan hátt, spunnið er úr trefjum, gerð [[reipi]] og ýmis efni eru styrkt með trefjum eins og [[pappír]] og ''filt''. Trefjar eru oft notaðar sem [[hráefni]] til að framleiða önnur efni. Trefjar úr [[gerviefni|gerviefnum]] eru ódýrari í framleiðslu en náttúrulegar trefjar og hægt að framleiða þær í miklu magni.
==
Náttúrulegar trefjar eru trefjar sem eru búnar til af jurtum, dýrum og jarðfræðilegum ferlum. Náttúrulegar trefjar eyðast í náttúrunni. Þær má flokkaðar eftir uppruna:
* jurtatrefjar
* viðartrefjar
* dýratrefjar
* efnatrefjar
== Jurtatrefjar í fæðu ==
Vatnsleysanlegar og óvatnsleysanlegar trefjar eiga það síðan sameiginlegt að hægja á niðurbroti sterkju og frásogi glúkósa í blóðið svo blóðsykur haldist jafnari, auk þess sem þær eru meltar af bakteríum í þörmum. Við það myndast næringarefni sem líkaminn getur nýtt sér.▼
Jurtatrefjar í[[ matur|mat]] eru lítt meltanleg efni úr plönturíkinu. Flestar trefjar flokkast sem [[kolvetni]] en lítil sem engin eða enga orku kemur úr trefjum. Trefjar eru samt mikilvægar heilsu vegna þess að þær hjálpa til við útskilnað úrgangsefna úr meltingarfærum, bera óæskileg efni úr líkamanum og geta þannig dregið úr líkum á [[hjartasjúkdómur|hjartasjúkdómum]] og [[krabbamein]]i. Þar að auki geta trefjar dregið úr löngun í mat. Trefjarnar geta verið vatnsleysanlegar og óvatnsleysanlegar. trefjar. Óvatnsleysanlegar trefjar fást að mestu leyti úr [[grænmeti]], [[korn]]i og [[hveiti]]. Gróf [[brauð]] og gróft [[pasta]] eru rík af trefjum. Neysla slíks matar flýtir fyrir ferð fæðun í gegnum [[þarmar|þarma]] og eykur [[massi|massa]] [[hægðir|hægða]]. Vatnsleysanlegar trefjar má finna [[baun|baunum]], [[linsubaunlinsum]], [[hafrar|höfrum]], [[bygg]]i, [[rúgur|rúgi]] og [[ávöxtur|ávöxtum]]. Neysla þeirra tefur fyrir tæmingu [[magi|magans]] og hægir á ferð fæðu í gegnum þarma, auk þess að lækka magn [[kólesteról]]s í [[blóð]]i.
Talið er að vatnsleysanlegar trefjar geti dregið úr magni kólesteróls í blóði og dregið úr hættu á ýmsum kvillum á borð við sykursýki, hjartasjúkdómum og krabbameini. Vatnsleysanlegar trefjar hægja á upptöku næringarefna úr meltingarvegi. Það leiðir til þess að svengdartilfinning gerir síður vart við sig eftir neyslu trefjaríkrar fæðu og dregur þar með úr hættunni á að maður freistist til að grípa til óholls skyndibita.▼
▲Vatnsleysanlegar og óvatnsleysanlegar trefjar eiga það
Virkni trefja má þannig draga saman í sex lykilatriði:▼
▲Óvatnsleysanlegar trefjar sjúga í sig vatn og bólgna upp í þörmum. Það auðveldar hreyfingu þarmanna og gerir hana reglulegri. Þannig virka óvatnsleysanlegar trefjar eins og hreinsiefni fyrir þarmana. Talið er að vatnsleysanlegar trefjar geti dregið úr magni kólesteróls í blóði og dregið úr hættu á ýmsum kvillum á borð við [[sykursýki]], hjartasjúkdómum og krabbameini. Vatnsleysanlegar trefjar hægja á upptöku næringarefna úr meltingarvegi. Það leiðir til þess að svengdartilfinning gerir síður vart við sig eftir neyslu trefjaríkrar fæðu
▲Virkni trefja í fæðu má þannig draga saman í sex lykilatriði:
* Trefjar bæta meltingarstarfsemi líkamans
Lína 23 ⟶ 26:
* Trefjar veita mettunartilfinningu og fyllingu
Samkvæmt upplýsingum frá Lýðheilsustöð er meðalneysla trefja á Íslandi langt undir ráðleggingum
▲Samkvæmt upplýsingum frá Lýðheilsustöð er meðalneysla trefja langt undir ráðleggingum hjá Íslendingum, ekki síst vegna lítillar neyslu grófs kornmetis, grænmetis og ávaxta. Með því að auka neyslu slíkrar fæðu er hægt að auka trefjaneysluna, líkamanum til góða.
Matvælafyrirtæki hafa í auknum mæli boðið ýmsar vörur með viðbættum trefjum.
{{stubbur}}
[[flokkur:efni]]
[[cs:Filament]]
[[de:Faser]]
[[en:Fiber]]
[[eo:Fibro]]
[[fr:Fibre]]
[[ko:섬유]]
[[id:Serat]]
[[io:Fibro]]
[[it:Fibra tessile]]
[[hu:Szálasanyagok]]
[[kn:ನಾರು]]
[[nl:Vezel]]
[[ja:繊維]]
[[no:Fiber]]
[[pl:Włókno]]
[[pt:Fibra]]
[[qu:Q'aytucha]]
[[simple:Fibre]]
[[fi:Kuitu]]
[[tr:Lif]]
[[zh:纤维]]
|