„Öxi“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
Ekkert breytingarágrip |
Ekkert breytingarágrip |
||
Lína 1:
:''Öxi er einnig nafn á [[fjallvegur|fjallvegi]] á [[Austurland]]i [[Ísland]]s''.
[[Mynd:Axt_Handwerk.jpg|thumb|right|Öxi]]
'''Öxi''' <ref>[http://iceland.spurl.net/tunga/VO/leit.php?id=12261 Beygingarlýsing íslensks nútímamáls]</ref> (eða '''exi''' <ref>[http://iceland.spurl.net/tunga/VO/leit.php?q=exi Beygingarlýsing íslensks nútímamáls]</ref>) er [[handverkfæri]] sem notað er við smíðar til að kljúfa [[timbur]] og breyta lögun þess. Einnig eru axir stundum notaðar sem [[vopn]] í [[bardagi|bardaga]]. Í [[Íslendingasögur|Íslendingasögum]] er t.d. stundum talað um silfurreknar og gullreknar axir og í [[Hringadróttinssaga|Hringadróttinssögu]] bar [[dvergur]]inn [[Gimli]] exi sem vopn.
Axarhausinn er yfirleitt úr hörðum [[málmur|málmi]] (t.d. [[járn]]i eða [[stál]]i) og skalli öðru megin eins og á [[hamar|hamri]], en þunn egg á hinum endanum til að höggva með, t.d. í timbur. Til eru ýmsar gerðir af öxum, t.d. [[ísöxi]] og [[klifuröxi]] sem notaðar eru við fjalla- og jöklaferðir og [[skaröxi]] en blaðið á henni snýr þversum miðað við [[skaft]]ið. Hún er heppileg til að höggva sæti í timbur. Eins má nefna bolöxi, viðaröxi, tálguöxi, bjúgöxi, saxbílu og blegðu. Á venjulegri exi snýr blaðið í sömu stefnu og skaftið, sem oftast er úr tré og misjafnlega langt eftir því hvað öxin er notuð við. Axir voru mikið notaðar við húsbyggingar á fyrri öldum og ómissandi við [[skógarhögg]] og vinnslu á [[rekaviður|rekaviði]].
Lína 16:
* Exi var t.d. notuð bæði við síðustu aftökuna á Íslandi [[1830]] og aftöku [[Jón Arason|Jóns Arasonar]] [[biskup]]s [[1550]] (sjá „[[öxin og jörðin geymir þá best]]“).
* Gestur drepur morðingja föður síns með exi er hann mælir „[[Listi yfir fleygar íslenskar setningar|þar launaði ég þér lambið gráa]]“ í íslendingasögunni [[Heiðarvíga saga|Heiðarvíga sögu]].
== Tilvísanir ==
<references/>
[[Flokkur:Handverkfæri]]
| |||