Útgáfa síðunnar 31. mars 2008 kl. 19:37 breyta Asa~iswiki (spjall \| framlög) 16 breytingar Ný síða: Þegar gífurlega mikið vatn brýst skyndilega undan jökli og streymir til sjávar er talað um '''jökulhlaup'''. Það eru til nokkrar tegundir jökulhlaupa. Það getur verið [[j...		Útgáfa síðunnar 31. mars 2008 kl. 21:20 breyta taka aftur þessa breytingu Cessator (spjall \| framlög) 50.763 breytingar Ekkert breytingarágrip Nýrri breyting →
Lína 2: jökulhlaupa. Það getur verið [[jökull]] sem stíflar á og stíflan brestur. Jarðhiti ([[eldgos]]) sem veldur vökvasöfnun undir jökli og vatnið brýtur sér svo leið undan eða [[jökulgarður]] (set og grjót), sem fyllst hefur af vatni, brestur. == Almennar upplýsingar == Lína 8 ⟶ 7: Þau geta borið með sér stóra og mikla ísjaka og valdið gífurlegum skemmdum á mannvirkjum og náttúru, eins og vegakerfum, rafmagnslínum og túnum. ~~'''~~=== Jökulhlaup þegar stífla brestur~~'''~~ ===▼ ▲'''Jökulhlaup þegar stífla brestur''' Þegar jökull stíflar dal og hindrar vatnsflæði niður hann myndast lón bak við ísinn. Ef ísinn er þykkur og lítið vatn í lóninu er hann örugg stífla. Eftir því sem meira vatn safnast saman eykst vatnsþrýstingurinn og vatnið að byrja að seytla í gegnum sprungur. Sprungurnar stækka svo því vatnið bræðir ísinn er það rennur í gegn. Á endanum lætur svo stíflan eftir. Ef nógu mikið vatn er í lóninu getur ísinn farið að fljóta áður en stíflan brestur því [[eðlismassi]] íss er léttari en vatns og vatnið þá streymt undir ísinn. ~~'''~~=== Jökulhlaup vegna háhita/eldgoss undir jökli~~'''~~ ===▼ ▲'''Jökulhlaup vegna háhita/eldgoss undir jökli''' Þegar háhitasvæði er eða eldgos verður undir jökli safnast saman gífurlega mikið vatn undir jöklinum. Þegar vatnsmagnið er orðið nægilega mikið lyftist jökulinn þar og vatnið fossar undan. ~~'''~~=== Jökulgarður sem brestur~~'''~~ ===▼ ▲'''Jökulgarður sem brestur''' Þegar jökull hopar skilur hann eftir sig garð úr set og grjóti sem getur fyllst af vatni. Þessi garður getur svo brostið og þá orðið jökulhlaup == Jökulhlaup á Íslandi == ~~'''~~[[Grímsvötn]]~~'''~~ er eldstöð undir vestanverðum [[Vatnajökli]]. Þau eru virkasta eldstöð landsins en á síðast liðnum 800 árum hafa þau gosið a.m.k 60 sinnum. Úr Grímsvötnum koma þekktustu jökulhlaup á Íslandi, Skeiðarárhlaup. Grímsvötnum hefur verið skipt í þrjá hluta; suður-eða meginöskju, norðuröskju og austuröskju. Mestur er jarðhitinn í meginöskjunni og er þar stöðuvatn með hulið undir 200-300 m þykkri íshellu. Þegar of mikið vatn hefur safnast þar saman fer leitar vatnið undir [[Skeiðarárjökul]] í farveg Skeiðarár. Skeiðarárhlaup hefjast yfirleitt hægt en svo eykst hraðinn fram að hámarki. Svo lokast útrásin og rennslið minnkar snögglega. Fram á 4. áratug 20. aldar var algengt að 10 ár liðu á milli hlaupa og að vatnsmagnið væri 4-5k km3. Eftir það til 1996 var algengt að 5 ár liðun á milli hlaupa og að vatnmagnið væri mun minna, eða um 1-3 km3. Árið 1996 kom eldgos í Gjálp sem kom miklu raski á í Grímsvötnum. Nú er ísstíflan veikari fyrir og hafa orðið mörg smærri hlaup með óreglulegu millibili. ▼ ~~'''~~=== [[Kötlugos]]~~'''~~ ===▼ ▲'''[[Grímsvötn]]''' er eldstöð undir vestanverðum [[Vatnajökli]]. Þau eru virkasta eldstöð landsins en á síðast liðnum 800 árum hafa þau gosið a.m.k 60 sinnum. Úr Grímsvötnum koma þekktustu jökulhlaup á Íslandi, Skeiðarárhlaup. Grímsvötnum hefur verið skipt í þrjá hluta; suður-eða meginöskju, norðuröskju og austuröskju. Mestur er jarðhitinn í meginöskjunni og er þar stöðuvatn með hulið undir 200-300 m þykkri íshellu. Þegar of mikið vatn hefur safnast þar saman fer leitar vatnið undir [[Skeiðarárjökul]] í farveg Skeiðarár. Skeiðarárhlaup hefjast yfirleitt hægt en svo eykst hraðinn fram að hámarki. Svo lokast útrásin og rennslið minnkar snögglega. Fram á 4. áratug 20. aldar var algengt að 10 ár liðu á milli hlaupa og að vatnsmagnið væri 4-5k km3. Eftir það til 1996 var algengt að 5 ár liðun á milli hlaupa og að vatnmagnið væri mun minna, eða um 1-3 km3. Árið 1996 kom eldgos í Gjálp sem kom miklu raski á í Grímsvötnum. Nú er ísstíflan veikari fyrir og hafa orðið mörg smærri hlaup með óreglulegu millibili. ▲'''[[Kötlugos]]''' Katla er [[megineldstöð]] í Mýrdalsjökli. Úr henni koma kröftug þeytigos og í kjölfar þeirra gífurleg jökulhlaup. Síðan á landnámsöld hafa komið 17 hlaup vegna goss í Kötlu, það síðasta árið 1918. Í flestum tilvikum hafa hlaupin runnið niður á [[Mýrdalssand]], sjaldnar niður á Sólheima-og Skógarsand eða [[Markarfljótsaura]]. Þau standa stutt yfir, eru kraftmikil og hafa mikið vatnsmagn. Vatnstraumurinn getur flutt með sér ísjaka sem eru tugir metra að lengd og breidd. == Heimildir == * [http://en.wikipedia.org/wiki/Glacial_lake_outburst_flood] Glacial lake outburst flood▼ * [http://www.hi.is/~thorstur/teaching/vatna/index.htm] Glacier Hydrology; Þröstur Þorsteinsson▼ * [http://www.jardvis.hi.is/page/jhgrimsvotn] Grímsvötn▼ * [http://visindavefur.is/svar.php?id=6660] Hvað veldur jökulhlaupum og hvaða hætta stafar af þeim?; Vísindavefurinn▼ * [http://www.islandia.is/hamfarir/jardfraedilegt/eldgos/katla.html] Katla▼ [[Flokkur:Jarðfræði]] ▲[http://en.wikipedia.org/wiki/Glacial_lake_outburst_flood] Glacial lake outburst flood ▲[http://www.hi.is/~thorstur/teaching/vatna/index.htm] Glacier Hydrology; Þröstur Þorsteinsson ▲[http://www.jardvis.hi.is/page/jhgrimsvotn] Grímsvötn ▲[http://visindavefur.is/svar.php?id=6660] Hvað veldur jökulhlaupum og hvaða hætta stafar af þeim?; Vísindavefurinn ▲[http://www.islandia.is/hamfarir/jardfraedilegt/eldgos/katla.html] Katla

„Jökulhlaup“: Munur á milli breytinga