„John von Neumann“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
JAnDbot (spjall | framlög)
SpillingBot (spjall | framlög)
m robot Bæti við: vo:John von Neumann; útlitsbreytingar
Lína 1:
[[Mynd:JohnvonNeumann-LosAlamos.jpg|thumb|right|John von Neumann]]
'''John von Neumann''' var fæddur sem '''Neumann Janós''' í [[Ungverjaland|Ungverjalandi]]i [[28. desember]] [[1903]], og dó í [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]] þann [[8. febrúar]] [[1957]] þar sem hann bjó lengst af ævi sinnar. Hann var stærðfræðingur að mennt, og gerði miklar uppgötvannir á sviði [[skammtafræði|skammtafræðinnar]]nnar, [[tölvunarfræði|tölvunarfræðinnar]]nnar, [[hagfræði|hagfræðinnar]]nnar, [[grúpufræði|grúpufræðinnar]]nnar, og í mörgum öðrum greinum [[stærðfræði|stærðfræðinnar]]nnar.
 
Hann var elstur þriggja systkina, og foreldrar hans voru ''Neumann Miksa'', bankastarfsmaður, og ''Kann Margit''. Hann var [[gyðingur]], en iðkaði þau trúarbrögð aldrei. Á ungum aldri sýndi hann mikla minnishæfileika, og gat deilt í átta stafa [[tölur]] í huganum þegar hann var sex ára. Árið [[1911]] gekk hann í [[Marteinn Lúther|lúterskan]] [[framhaldsskóli|framhaldsskóla]], og árið [[1913]] keypti faðir hans [[Þýskaland|þýskan]] titil. Eftir það var hann þekktur sem '''Janós von Neumann'''.
 
John von Neumann fékk doktorsgráðuna sína í [[stærðfræði]] frá [[Budapest]] háskóla þegar hann var 23 ára. Á árunum [[1926]] til [[1930]] starfaði hann sem fyrirlesari í [[Þýskaland|Þýskalandi]]i.
 
Árið [[1930]] var honum boðið til [[Princeton University|Princeton]] háskóla, og var þar valinn sem einn fjögurra fyrstu starfsmanna í háfræðarannsóknastofnun þar (Institute for Advanced Study). Þar var hann prófessor í stærðfræði frá stofnun deildarinnar árið [[1933]] þar til hann dó. Í [[seinni heimstyrjöld]] hjálpaði hann til við þróun [[kjarnorkusprengja|kjarnorkusprengjunnar]] í [[Manhattan verkefnið|Manhattan verkefninu]], en rétt fyrir dauða sinn varð hann forstöðumaður bandarísku [[AEC|kjarnorkumálanefndarinnar]].
 
Á árunum [[1936]] til [[1938]] var [[Alan Turing]] gestur hjá háfræðastofnuninni og lauk þar doktorsprófi undir umsjón von Neumanns. Heimsóknin hófst stuttu eftir útgáfu ritgerðar Turings, „''Um reiknanlegar tölur með hagnýtingu í [[Entscheidungsproblem]]''“ („''On Computable Numbers with an Application to the Entscheidungs-problem''“ á frummálinu), sem fjallaði um hugmyndafræði og rökræna hönnun [[Altæk vél|altæku vélarinnar]].
 
Von Neumann var upphafsmaður [[leikjafræði|leikjafræðinnar]]nnar. Einnig skapaði hann [[Von Neumann arkitektúr|Von Neumann arkitektúrinn]]inn fyrir tölvur.
 
Hann lést úr [[krabbamein]]i í beinum og brisi.
 
{{DEFAULTSORT:Von Neumann, John}}
[[Flokkur:Ungverskir stærðfræðingar]]
{{fd|1903|1957}}
 
[[Flokkur:Ungverskir stærðfræðingar]]
 
[[ar:جون فون نيومان]]
Lína 62 ⟶ 63:
[[uk:Джон фон Нейман]]
[[vi:John von Neumann]]
[[vo:John von Neumann]]
[[zh:约翰·冯·诺伊曼]]
[[zh-classical:溤諾曼]]