„Grímur Jónsson Thorkelín“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
Ekkert breytingarágrip |
Skúmhöttur (spjall | framlög) Ekkert breytingarágrip |
||
Lína 2:
==Uppvöxtur og fyrstu starfsár==
Faðir Gríms Thorkelíns var Jón Teitsson (1728-1758) fálkafangari og hermaður í lífverði Danakonungs, sonur Teits Arasonar sýslumanns á [[Reykhólar|Reykhólum]]. Móðir Gríms var Elín Einarsdóttir (um 1725-1779), dóttir Einars Magnússonar sýslumanns á [[Bær í Hrútafirði|Bæ]] í [[Hrútafjörður|Hrútafirði]] og [[Broddanes]]i. Grímur var [[laungetinn]]. Hann kenndi sig síðar við Ara Þorkelsson, langafa sinn í föðurætt (þ.e. Thorkelín).
Grímur fæddist á Bæ og ólst að hluta upp hjá móðurfólki sínu á Sveinsstöðum utan [[Ólafsvíkurenni|Ennis]] á [[Snæfellsnes]]i og í [[Ljárskógar|Ljárskógum]] í [[Dalasýsla|Dölum]]. Hóf nám í [[Skálholtsskóli|Skálholtsskóla]] 1765, fór utan 1770, var tekinn í Frúarskóla í [[Kaupmannahöfn]] og varð stúdent þaðan 1773. Fór þá í háskólann og lauk prófi í lögfræði 1776. Hann lagði stund á norræna fornfræði og varð aðstoðarmaður í [[Leyndarskjalasafnið | Leyndarskjalasafni]] konungs 1780. Varð prófessor að nafnbót 1784.
Lína 9:
Árið [[1786]] hlaut Grímur styrk til að ferðast til [[England]]s, [[Írland]]s og [[Skotland]]s, til þess m.a. að leita heimilda um samskipti Dana og Englendinga á fyrri öldum. Meðal þess sem hann rannsakaði þar var hið fornenska handrit [[Bjólfskviða|Bjólfskviðu]], sem varðveitt er í [[British Library]], áður [[British Museum]]. Hann skrifaði handritið upp og réði mann til að gera aðra uppskrift. Hann hafði uppskriftirnar með sér til Danmerkur og eru þær nú í [[Konungsbókhlaða | Konungsbókhlöðu]] í Kaupmannahöfn (NKS 512 og 513 4to).
Handrit ''Bjólfskviðu'' hafði lent í eldsvoða 1731, og sviðnuðu þá spássíurnar og skemmdust.
Grímur dvaldist á Englandi frá [[1786]] til [[1791]], nýtti þar tímann vel og kynntist fjölda áhrifamanna. Hann varð doktor í lögfræði við háskólann í St. Andrews í Skotlandi 1788. Varð mikils metinn á Englandi og var boðið að verða einn af forstöðumönnum Britsh Museum, en hann hafnaði því.
==Útgáfa Bjólfskviðu, trúnaðarstörf o.fl.==
Grímur Thorkelín fór til Danmerkur vorið 1791. Hann
Grímur vann lengi að því að undirbúa útgáfu Bjólfskviðu, en verkið var ekki auðvelt því að flest hjálpargögn vantaði til að lesa fornensku. Það var ekki fyrr en árið [[1815]] að bókin kom út, með fjárhagslegum stuðningi vinar Gríms, [[Johan von Bülow|Johans von Bülows]] aðalsmanns. Þetta var fyrsta útgáfa kviðunnar, og var frumtextinn birtur á fornensku, ásamt þýðingu á latínu. Grími var ljóst að ýmsar misfellur voru á útgáfunni, en vonaðist samt til að hún yrði honum vegsauki.
Skömmu eftir að bókin kom út birti danska skáldið [[N. F. S. Grundtvig]] harðskeytta gagnrýni á útgáfuna, og spannst af því hörð ritdeila með þeim Grími, sem þó endaði skaplega, þegar Grundtvig viðurkenndi að hann hefði gengið of langt. Grundtvig hóf að undirbúa danska þýðingu Bjólfskviðu, en gerði sér brátt ljóst að auðveldara var að gagnrýna einstök atriði, heldur en að leysa verkefnið í heild. Það varð honum til happs að árið 1815 kom [[Rasmus Kristján Rask]] frá Íslandi. Fékk Grundtvig hann til að fara með sér yfir meginhluta kviðunnar, og í framhaldinu samdi Rask og gaf út ''Angelsaksisk sproglære'', 1817. Aðstoð Rasks og [[fornenska]] málfræðin auðvelduðu Grundtvig að leysa verkefnið, og kom danska þýðingin út 1820, með stuðningi Bülows: ''Bjowufs Drape, paa Danske Riim''. Segja má að þessar tvær bækur, frumútgáfa Gríms Thorkelíns 1815, og þýðing Grundtvigs 1820, hafi lagt grunninn að síðari rannsóknum á Bjólfskviðu, og eru útgáfur, þýðingar og ritsmíðar um kviðuna nú orðnar nær óteljandi.
Grími voru falin margvísleg trúnaðarstörf og honum hlotnuðust ýmsar nafnbætur. Hann var ritari [[Árnanefnd]]ar frá 1777 til æviloka, og var skipaður 1799 í skóla- og dómsmálanefnd, sem vann m.a. tillögur um að flytja biskupsstóla og skóla til Reykjavíkur. Hann var meðal stofnenda [[Lærdómslistafélagið|Lærdómslistafélagsins]] 1779. Hann varð [[jústitsráð]] 1794, [[etatsráð]] 1810, riddari af [[Dannebrog]] 1811 og [[konferensráð]] 1828. Hann varð meðlimur Vísindafélagsins danska 1791.
Grímur var trygglyndur maður og vinfastur og studdi landa sína í Kaupmannahöfn. Hann var höfðingjadjarfur og hafði einstakt lag á að vingast við menn á æðstu stöðum; virðist hafa hrifið menn með gáfum,
Grímur Thorkelín er almennt talinn meðal helstu brautryðjenda í norrænum og germönskum fræðum. Ferð hans til Englands 1786-1791
Grímur kvæntist 1792, '''Gunhild Cecilie Hvidsteen''' (d. 1824), bruggaraekkju, fædd Dybe. Þau eignuðust 6 börn sem öll ílentust í Danmörku.
Lína 36:
* ''Fragments of English and Irish history in the ninth and tenth century: in two parts. Translated from the original Icelandic and illustrated with some notes'', London 1788.
* ''De Danorum rebus gestis secul. III & IV : Poëma Danicum dialecto Anglosaxonica : ex Bibliotheca Cottoniana Musaei Britannici'', Havniæ 1815. (''Bjólfskviða'', með latneskri þýðingu)
* ''
==Heimildir==
* Vefsíða Þjóðskjalasafns Íslands
* Páll Eggert Ólason: ''Íslenskar æviskrár'' II.
* Jón Helgason biskup: ''Íslendingar í Danmörku fyr og síðar'', Rvík 1931.
* Aðalgeir Kristjánsson: ''Nú heilsar þér á Hafnarslóð'', Rvík 1999.
* Jens Chrisoffersen: „Hvorledes Beowulf kom til Danmark: G.J. Thorkelin, Johan Bülow og N.F.S. Grundtvig“. ''Bogvennen'', ny række, 2. bind, bls. 19-33, Kbh. 1947.
==Tenglar==
| |||