„Epikúros“: Munur á milli breytinga

{{Heimspekingur |

}}

'''Epikúros''' ([[341 f.Kr.]] á [[eyja|eynni]] [[Samos]] í [[Grikkland]]i – [[270 f.Kr.]] í [[Aþena|Aþenu]] í Grikklandi) ([[gríska]]: ''Ἐπίκουρος'') var [[Grísk heimspeki|grískur heimspekingur]] og upphafsmaður [[epikúrismi|epikúrismans]], einnar vinsælustu heimspekistefnunnar á [[Hellenískur tími|helleníska tímanum]].

 

Foreldrar Epikúrosar voru Neókles and Kærestrate. Þau voru bæði aþenskir borgarar en fluttust til aþensku [[nýlenda|nýlendunnar]] á [[eyja|eynni]] [[Samos]] í [[Eyjahafið|Eyjahafinu]]. Samkvæmt Apollodóros (að sögn sagnaritarans [[Díogenes Laertíos|Díogenesar Laertíosar]], sjá X.14-15) fæddist hann á sjöunda degi [[Gamelíon|gamelíonmánaðar]] á þriðja ári 109. [[ólympíutíð|ólympíutíðar]], þegar Sósígenes var [[Arkon|arkon]] (þ.e. í febrúar árið 341 f.Kr.). Hann sneri aftur til Aþenu átján ára gamall til þess að hljóta herþjálfun.

 

Epikúros lést á öðru ári 127. ólympíutíðar, er Pýþaratos var arkon, þá 72 ára gamall.

 

Í skóla Epikúrosar voru fáir en dyggir nemendur og fylgismenn Epikúrosar meðan hann lifði. Helstu fylgjendur hans voru [[Hermarkos]], [[Idomeneifur frá Lampsakos]] sem fjármagnaði skólann, [[Leonteifur]] og [[Þemista]], kona hans, satíristinn [[Kolotes]], [[stærðfræði]]ngurinn [[Polýænos frá Lampsakos]] og [[Metrodóros]], sem átti mikinn þátt í að auka vinsældir kenninga Epikúrosar. Skólinn var upphaflega í bakgarði Epikúrosar. [[Lucius Annaeus Seneca|Seneca]] segir í tuttugasta og fyrsta bréfi sínu að á áletrun á hliðinu að garðinum hafi staðið:

:Aðkomumaður, hér er gott fyrir þig að hvílast; hér er ánægja æðst gæða.

Eftir að [[Constantinus fyrsti]] gerði [[kristni]] að ríkistrú [[Rómaveldi]]s féll epikúrisminn í ónáð. Kenning Epikúrosar um að guðirnir létu sig mannleg mál ekki varða hafði ávallt rekist á við hugmyndir [[abrahamísk trúarbrögð|abrahamískra trúarbragða]] um [[guð]]. Guð og kenningar heimspekinnar voru í grundvallaratriðum ósamrýmanlegar. Sem dæmi um þetta má nefna að í talmúdískum bókmenntum er orðið fyrir villutrúarmann „apikouros“. Skólinn gekk í gegnum langt tímabil hnignunar og óvinsælda. Hins vegar lífguðu vísindamenn upp á [[eindahyggja|eindahyggjuna]] á [[18. öld|18.]] og [[19. öld]]. Seint á [[20. öld]] gekk epikúrisminn sjálfur í endurnýjun lífdaga.

 

{{Aðalgrein|epikúrismi}}

Kenningar Epikúrosar voru frábrugðnar kenningum annarra grískra hugsuða tímabilsins og voru einnig frábrugðnar kenningum eldri spekinga en byggðu eigi að síður á mörgum atriðum í heimspeki [[Demókrítos]]ar. Líkt og Demókrítos var Epikúros eindahyggjumaður og trúði að heimurinn væri á endanum myndaður úr örsmáum efnislegum eindum sem voru nefnd ódeili (atóm) og sem flugu í gegnum tómarúm. Allt sem gerist er afleiðing af árekstrum ódeilanna, sameiningu þeirra þegar þær loða hver við aðra án tilgangs eða markmiðs með hreyfingu þeirra.

Ein þekktasta kennisetning epikúrismans, sem lýsir epikúrismanum í hnotskurn er λάθε βιώσας eða ''laþe biōsas'' ([[Plútarkos]] ''De latenter vivendo'' 1128c; [[Flavius Philostratus]] ''Vita Apollonii'' 8.28.12), sem merkir „lifðu í laumi“, þ.e. komdu þér í gegnum lífið án þess að draga athygli að sjálfum þér, lifðu lífinu án þess að leita dýrðar, auðs eða valda, án frægðar og njóttu litlu hlutanna, eins og [[Matur|matar]] og [[Vinátta|vinskapar]] o.s.frv.

 

Ýmis atriði úr heimspeki Epikúrosar hafa gengið aftur eða dúkkað upp hjá ýmsum hugsuðum og heimspekistefnum í sögu Vesturlanda. [[Bölsvandinn]] (sem er stundum nefndur [[þverstæða Epikúrosar]] er fræg rök gegn tilvist [[guð]]s.

 

Epikúros var einnig mikilvægur innblástur fyrir [[Friedrich Nietzsche]]. Nietzsche getur um mætur sínar á Epikúrosi víða í ritum sínum, m.a. í ''[[Hin hýru vísindi|Hinum hýru vísindum]]'', ''[[Handan góðs og ills]]'' og í einkabréfum sínum til Peters Gast. Nietzsche laðaðist m.a. að getu Epikúrosar til að viðhalda glaðværu heimspekilegu viðhorfi þótt hann stæði frammi fyrir líkamlegum sársauka. Nietzsche þjáðist einig af völdum ýmissa [[Sjúkdómur|sjúkdóma]] um ævina. Eigi að síður taldi hann að hugmynd Epikúrosar um hamingjuna sem lausn undan sársauka og óróleika væri og passíf og neikvæð.

 

* {{enwikiheimild|Epicurus|28. september|2005}}

 

 

* [[Fornaldarheimspeki]]

* [[Fornfræði]]

* [[Stóuspeki]]

 

* [http://www.timarit.is/?issueID=419126&pageSelected=2&lang=0 ''Epikúr''; 1. grein í Lesbók Morgunblaðsins 1966]

* [http://www.timarit.is/?issueID=419127&pageSelected=2&lang=0 ''Epikúr''; 2. grein í Lesbók Morgunblaðsins 1966]

 

[[Flokkur:Epikúringar| ]]

[[Flokkur:Heimspekingar helleníska tímans]]

[[Flokkur:Siðfræðingar]]

{{fd|341 f.Kr.|270 f.Kr.}}