„Listi yfir þekktar tilraunir“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
Sauðkindin (spjall | framlög) m robot Breyti: en:List of experiments |
m Efni greinarinnar fært af undirsíðum |
||
Lína 1:
Eftirfarandi er '''listi yfir þekktar tilraunir''' og aðrar sögufrægar [[rannsók]]nir. ▼
==Stjörnufræði==▼
* [[Eratosthenes]] reiknar út ummál jarðar ([[240 f.Kr.]])
* [[Galileo Galilei]] skoðar [[tungl]] [[Júpíter]]s gegnum [[stjörnukíkir|stjörnukíki]] og sér að þau virðast snúast um plánetuna. Þetta styður [[sólmiðjukenningin|sólmiðjukenninguna]] og gengur gegn [[jarðmiðjukenningin|jarðmiðjukenningunni]] um [[alheimur|alheiminn]] ([[1609]])
* [[Arno Penzias]] and [[Robert Woodrow Wilson|Robert Wilson]] detect the [[cosmic microwave background radiation]], giving support to the theory of the [[Big Bang]] ([[1964]])
==Líffræði==▼
* [[Anton van Leeuwenhoek]] uppgötvar [[örvera|örverur]].
* [[Robert Hooke]], með hjálp [[smásjá]]r, skoðar [[fruma|frumur]] ([[1665]])
* [[Edward Jenner]] prófar fyrsta [[bóluefni]]ð ([[1796]])
* [[Baun]]aplönturannsóknir [[Gregor Mendel]] leiða hann til tilgátna um undirstöðukenningar erfðafræðinnar ([[ríkjandi gen|ríkjandi]] gen annars vegar og [[víkjandi gen|víkjandi]] hins vegar, 1-2-1 hlutfallið, sjá [[Mendelskar erfðir]]) ([[1856]]-[[1863]])
* [[Louis Pasteur]] notar S-lagaðar flöskur til að hindra [[gró]] frá því að menga seyði. Afsannar kenninguna um [[sjálfskviknun lífs]]. Framhald rannsóknar [[Francesco Redi]] á þránu kjöti.
* [[Frederick Griffith]] sýnir [[tilraun Griffiths]], þar sem að lifandi frumum er breytt með [[breytingarlögmálið|breytingarlögmáli]], sem að seinna er komist að í raun um að sé [[kjarnsýra]] ([[1928]])
* [[Karl von Frisch]] ræður fram úr "dansinum" sem að [[hunangsfluga|hunangsflugur]] nota til að miðla milli sín upplýsingum um staðsetningu blóma ([[1940]])
* [[Barbara McClintock]] ræktar [[maís]]plöntur eftir lit, sem að leiðir til uppgötvunar á [[stökkull|stökkla]] ([[1944]])
▲Eftirfarandi er '''listi yfir þekktar tilraunir''' og aðrar sögufrægar [[rannsók]]nir.
* [[Hershey-Chase tilraunin]] notar [[gerilveira|gerilveirur]] til að sanna að [[kjarnsýra]] sé arfgengisefnið ([[1952]])
* [[Miller-Urey tilraunin]] sýnir fram á að [[lífrænt efnasamband|lífræn efnasambönd]] geta sjálfkrafa myndast úr [[ólífrænt efnasamband|ólífrænum efnasamböndum]] ([[1953]])
* [[Meselson-Stahl tilraunin]] sannar að [[kjarnsýruafritun]] sé [[hálfgeymin afritun|hálfgeymin]] ([[1958]])
* [[Crick, Brenner et al. tilraunin]] gaf innsýn í [[tjáning gena|tjáningu gena]] ([[1961]])
* [[Nirenberg og Matthaei tilraunin]] réði fram úr genakóðanum ([[1961]])
▲==Stjörnufræði==
* [[Nirenberg og Leder tilraunin]] sýndi fram á þrenningarnátturu genakóðans og gerði kleyft að ráða fram úr táknmáli hans ([[1964]])
▲==Líffræði==
==Efnafræði==
* [[Neil Bartlett]] blandar [[xenon]] og [[flúor]] sem að leiðir til fyrstu efnasmíðar á [[eðalgassameind]], xenon tetraflúoríð ([[1962]])
==Eðlisfræði==
* [[Arkímedes]] tók eftir því að líkami hans léttist í baði þegar hann ruddi frá sér vatninu. Þetta leiddi til fyrstu réttu kenningarinnar um uppdrif í vökvum. (um [[250 f.Kr.]])
* [[Erastoþenes]] reiknaði ummál jarðar með því að finna hornið sem geislar sólar mynda við lóðrétta stefnu á einum stað jarðar á sama tíma og þeir eru lóðréttir á öðrum stað, þekktri vegalengd sunnar. ([[240 f.Kr.]]).
* [[Galileo Galilei]] notar rúllandi kúlur til þess að afsanna kenningu Aristótelesar um hreyfingu hluta. ([[1602]] - [[1607]]).
* [[Isaac Newton]] klauf sólarljósið með [[strendingur|glerstrendingi]] og sýndi með því fram á [[litróf]].
* [[Ole Rømer]] notaði tímamælingu á tunglmyrkvum Júpíterstungla borið saman við fjarlægð þeirra frá jörðu til þess að meta hraða ljóssins í fyrsta skipti. Hraðinn sem hann fékk út var 225.000 km/s (rétt gildi er 299.792 km/s) ([[1672]]).
* [[Henry Cavendish]]'s [[torsion bar experiment]] ([[1798]])
* [[Thomas Young]] gerði tilraun með að láta ljós falla í gegnum tvær samsíða rifur með millibili af svipaðri stærðargráðu og bylgjulengd ljóssins (um [[1805]]).
* [[Hans Christian Ørsted]] uppgötvaði samband rafmagns og segulmagns með því að gera tilraunir með segulnál í rafsviði. ([[1820]]).
* [[Christian Doppler]] gerði tilraun með að þeyta lúðra á járnbrautarlest, sem ók hjá, og komst að því að tíðni tónsins þegar lestin nálgaðist var hærri en tíðnin þegar hún fjarlægðist. Þetta kallast [[Doppler-hrif]]. ([[1845]]).
* [[Léon Foucault]] sýndi í fyrsta sinn pendúlinn, sem við hann er kenndur. Með því sýndi hann fram á Coriolis-kraftinn sem stafar af snúningi jarðar. ([[1851]]).
* [[Michelson-Morley experiment]] exposes weaknesses of the prevailing variant of the theory of [[luminiferous aether]]. ([[1887]])
* [[Guglielmo Marconi]] demonstrates that [[radio]] signals can travel between two points separated by an obstacle. Marconi's servant is behind a hill 3 [[kilometer]]s away and fires his rifle upon receiving the signals ([[1895]]).
* [[Henri Becquerel]] uppgötvar [[geislavirkni]] ([[1896]])
* [[Joseph John Thomson]]'s cathode ray tube experiments (discovers the [[electron]] and its negative charge) ([[1897]])
* [[Robert Millikan]]'s [[oil-drop experiment]], which suggests that [[electric charge]] occurs as ''[[quantum|quanta]]'' (whole units), ([[1909]])
* [[Heike Kamerlingh Onnes]] demonstrates [[superconductivity]] ([[1911]])
* [[Ernest Rutherford]]'s [[gold foil experiment]] demonstrated that the positive charge and mass of an atom is concentrated in a small, central [[atomic nucleus]], disproving the then-popular [[plum pudding model]] of the [[atom]]. ([[1911]])
* [[Arthur Eddington]] [http://www.firstscience.com/site/articles/coles.asp fer með föruneyti] til [[São Tomé og Príncipe|Principe]]-eyja til að fylgjast með [[sólmyrkvi|sólmyrkva]]. ([[gravitational lens|gravitational lensing]]). This allows for an observation of the bending of starlight under gravity, a prediction of [[Albert Einstein]]'s [[theory of relativity]]. It was confirmed (although it was later shown that the margin of error was as great as the observed bending) ([[1919]])
* [[Otto Stern]] and [[Walter Gerlach]] conduct the [[Stern-Gerlach experiment]], which demonstrates particle [[Spin (physics)|spin]] ([[1920]])
* [[Enrico Fermi]] klýfur [[atóm]] ([[1934]])
*[[John Bardeen]] og [[Walter Brittain]] framleiða fyrsta nothæfa [[Smári|smárann]] ([[1947]])
*[[Clyde L. Cowan]] and [[Frederick Reines]] confirm the existence of the [[neutrino]] in the [[neutrino experiment]] ([[1955]])
* The [[Scout rocket experiment]] confirms the [[time dilation]] effect of [[gravity]]. ([[1976]])
* [[Stanley Pons]] and [[Martin Fleischmann]] report the production of excess heat from a table-top [[cold fusion]] experiment ([[1989]])
*[[Eric A. Cornell]] and [[Carl E. Wieman]] synthesize [[Bose-Einstein condensate]] ([[1995]])
==Sálfræði==
[[Mynd:One of Pavlov's dogs.jpg|thumb|right|Einn af hundum Pavlovs]]
* [[Ivan Pavlov]] rannsakar [[klassísk skilyrðing|klassíska skilyrðingu]] hjá hundum ([[1891–1900|tíundi áratugur 19. aldar]] og [[1901–1910|fyrsti áratugur 20. aldar]])
* [[John Broadus Watson]] og [[Rosalie Rayner]] kanna [[klassísk skilyrðing|klassíska skilyrðingu]] hræðsluviðbragðs hjá [[Albert litli|Alberti litla]] ([[1920]])
* [[B.F. Skinner]] gerir tilraunir á [[virk skilyrðing|virkri skilyrðingu]] ([[1931–1940|fjórði áratugur 20. aldar]]-[[1961–1970|sjöundi áratugur 20. aldar]])
* [[Solomon Asch]] sýnir hvernig [[hópþrýstingur]] getur fengið fólk til að samþykka skoðanir sem augljóslega eru rangar ([[1951]])
* [[Harry Harlow]] sýnir með rannsóknum sínum á apaungum að hlýja er mikilvægari en matur fyrir myndun [[tilfinningatengsl]]a við móður ([[1957]]-[[1974]])
* [[Stanley Milgram]] gerir [[Milgramtilraunirnar]] svokölluðu á hlýðni og undirgefni ([[1963]])
* [[Philip Zimbardo]] er í forsvari fyrir hina frægu fangelsisrannsókn [[Stanford|Stanford-háskóla]] ([[1971]])
* [[Allan Gardner|Allan]] og [[Beatrice Gardner]] kenna apanum [[Washoe]] [[táknmál]] ([[1971–1980|áttundi áratugurinn]])
*[[Martin Seligman]] rannsakar [[lært hjálparleysi]] ([[1971–1980|áttundi áratugurinn]])
* [[David Rosenhan]] sýnir að [[geðlæknir|geðlæknar]] eru ekki í stakk búnir til að greina á milli þeirra sem eru [[geðveiki]]r og þeirra sem eru það ekki ([[1972]])
* [[Elizabeth Loftus]] og [[John C. Palmer]] sýna fram á að [[leiðandi spurning]]ar geta leitt til [[fölsk minning|falskra minninga]] ([[1974]])
==Hagfræði og stjórnmálafræði==
* Negative Income Tax experiments
* Axelrod's Prisoner's Dilemma Tournament
* Tennessee STAR Class Size Experiment
[[Flokkur:Saga vísindanna]]
| |||