Wikipedia

„Hið konunglega norræna fornfræðafélag“: Munur á milli breytinga

Fletta í gegnum breytingarskrá
← Eldri breytingNýrri breyting →
Efni eytt Efni bætt við
MyndræntWiki-texti
Ekkert breytingarágrip
Ekkert breytingarágrip
Lína 1:
'''Hið konunglega norræna fornfræðafélag''', eða '''Fornfræðafélagið''' (sem á [[Danska|dönsku]] heitir ''Det kongelige Nordiske Oldskriftselskab''), var stofnað [[28. janúar]] [[1825]], meðá þaðafmælisdegi aðkonungsins, markmiði[[Friðrik 6. Danakonungur|Friðriks 6]]. Markmið félagsins var að gefa út íslenskar fornbókmenntir, og auka þekkingu á fornri sögu og menningu [[Norðurlönd|Norðurlanda]]. Félagið hét fyrst ''Hið norræna fornfræðafélag'', en varð ''konunglegt'' með konungsbréfi 9. maí [[1828]].
 
Í undirbúningsnefnd um stofnun félagsins voru [[Carl Christian Rafn]], [[Gísli Brynjólfsson eldri]], [[Sveinbjörn Egilsson]] og [[Þorgeir Guðmundsson]]. Formaður fyrstu þrjú árin var [[Rasmus Kristján Rask]], með honum í stjórn voru m.a. Josef N. B. Abrahamson varaformaður og Carl Christian Rafn ritari. Í útgáfunefnd voru sömu menn og verið höfðu í undirbúningsnefndinni, en við fráfall Gísla Brynjólfssonar, 1827, tók [[Þorsteinn Helgason]] sæti í nefndinni. Árið 1828 gekk Rask úr stjórn; tók Abrahamson þá við formennsku og [[Finnur Magnússon]] við varaformennsku. Vann hann mikið fyrir félagið meðan kraftar hans entust (d. 1847).
Meðal stofnenda félagsins voru [[Carl Christian Rafn]] og [[Rasmus Kristján Rask]]. Segja má að í fyrstu hafi félagið verið hálf íslenskt. Markmið félagsins var fyrst og fremst að gefa út íslensk fornrit, lög félagsins voru bæði á íslensku og dönsku og var íslenski textinn prentaður á undan hinum danska, og Íslendingar tóku mikinn þátt í störfum félagsins, einkum [[Finnur Magnússon]]. Árið 1831 komu upp alvarlegar deilur í félaginu milli Rafns og nokkurra Íslendinga sem unnið höfðu að útgáfum þess. Var [[Baldvin Einarsson]] leiðtogi Íslendinganna, sem töldu að Danirnir, einkum Rafn, eignuðu sér heiðurinn af öllu því sem gert var. Blandaðist Rask inn í þessar deilur, sem ollu miklum sárindum á báða bóga. Finnur Magnússon reyndi að lægja þessar öldur, en stóð þegar á reyndi með þeim Rafn og Rask.▼
 
▲Meðal stofnenda félagsins voru [[Carl Christian Rafn]] og [[Rasmus Kristján Rask]]. Segja má að í fyrstu hafi félagið verið hálf íslenskt. MarkmiðÍslendingar tóku mikinn þátt í stofnun þess og útgáfustarfi, markmið félagsins var fyrst og fremst að gefa út íslensk fornrit, og lög félagsins voru bæði á íslensku og dönsku og var íslenski textinn prentaður á undan hinum danska, og Íslendingar tóku mikinn þátt í störfum félagsins, einkum [[Finnur Magnússon]]. Árið 1831 komu upp alvarlegar deilur í félaginu milli Rafns og nokkurra Íslendinga sem unnið höfðu að útgáfum þess, einkum Þorgeirs Guðmundssonar og Þorsteins Helgasonar. Var [[Baldvin Einarsson]] leiðtogi Íslendinganna, sem töldu að Danirnir, einkum Rafn, eignuðu sér heiðurinn af öllu því sem gert var. Blandaðist Rask inn í þessar deilur, sem ollu miklum sárindum á báða bóga. Finnur Magnússon reyndi að lægja þessar öldur, en stóð þegar á reyndi með þeim Rafn og Rask. Sveinbjörn Egilsson leiddi deilurnar að mestu hjá sér, enda var hann þá búsettur á Íslandi. Þrátt fyrir það var hann lengst af einn dýrmætasti starfsmaður félagsins, bæði við útgáfustörf og þýðingar á latínu.
Rafn var ritari félagsins meðan hans naut við. Hafði hann einstaka hæfileika til að vinna félaginu brautargengi, skrifaði þjóðhöfðingjum, aðalsmönnum og auðmönnum um alla Evrópu og fékk þá til að leggja fram fé til starfseminnar. Hann ávaxtaði þetta fé vel og varð félagið með tímanum stórauðugt. Ekki má gleyma framlagi einstaklinga. Þegar ''Fornmanna sögurnar'' komu út, gerðust um 1.000 Íslendingar áskrifendur, meðal þeirra fjöldi vinnufólks um allt land.▼
 
▲Rafn var ritari félagsins meðan hans naut við. Hafði hann einstaka hæfileika til að vinna félaginu brautargengi, skrifaði þjóðhöfðingjum, aðalsmönnum og auðmönnum umvíðsvegar allaum Evrópu og fékk þá til að leggja fram fé til starfseminnar. Hann ávaxtaði þetta fé vel og varð félagið með tímanum stórauðugt. Ekki má gleyma framlagi einstaklinga. Þegar ''Fornmanna sögurnar'' komu út, gerðust um 1.000 Íslendingar áskrifendur, meðal þeirra fjöldi bænda og vinnufólks um allt land.
Félagið er enn starfandi. Það gefur út tímaritið [[Aarbøger for nordisk Oldkyndighed og Historie]], sem í seinni tíð hefur einkum birt greinar um fornleifafræði. ▼
 
Driffjöðrin í starfsemi félagsins fyrstu áratugina var Carl Christian Rafn,. og gafGaf félagið út undirá hansþeim stjórnárum fjölda merkra rita og ritraða. Meðal þeirra má nefna:
 
*''Antiqvitates Americanæ'' (1837). Ritstjóri: Carl Christian Rafn. Um ferðir norrænna manna til Ameríku fyrir daga [[Kristófer Kólumbus|Kólumbusar]].
Lína 16:
*''[[Fornmanna sögur]]'', 1-12 (1825-1837). Dönsk þýðing: ''Oldnordiske sagaer'', 1-12 (1826-1837). Latnesk þýðing: ''[[Scripta historica Islandorum]]'', 1-12 (1827-1846)
*''Færeyinga saga'', með færeyskri og danskri þýðingu (1832). Með þýskri þýðingu (1833)
*''Grönlands historiske Mindesmærker'', 1-3 (1838-1845). Finnur Magnússon vann mikiðmanna mest að útgáfunni.
*''Íslendinga sögur'', 1-2 (1829-1830).
*''Íslendinga sögur'', 1-4 (1843-1889).
Lína 22:
*''Ledetraad til Nordisk Oldkyndighed'' (1836). Þýsk útgáfa (1837).
*Sveinbjörn Egilsson: ''[[Lexicon poeticum antiquæ linguæ septentrionalis]]'' (1860)
*Eiríkur Jónsson: ''Oldnordisk Ordbog'' (1863)
 
Eftir fráfall Carls Christians Rafns (1864) dró nokkuð úr útgáfustarfi félagsins. Af ritum sem síðan hafa komið út, má nefna:
 
*''Breve fra og til Carl Christian Rafn, med en Biographi'' (1869). Útgefandi Benedikt Gröndal.
*''Færeyinga saga'' (1927). Útgefandi Finnur Jónsson.
*''Gísla saga Súrssonar'' (1929). Útgefandi Finnur Jónsson.
*''Hauksbók'' (1892-1896). Útgefandi Finnur Jónsson.
*''Konungs skuggsjá. Speculum regale'' (1921-1922). Útgefandi Finnur Jónsson
*''Kongespejlet. Konungs skuggsjá. I dansk oversættelse ved Finnur Jónsson'' (1926).
*''Landnámabók Íslands'' (1925). Gefin út í tilefni af 100 ára afmæli Fornfræðafélagsins, 1825-1925. Útgefandi Finnur Jónsson.
*''[[Lexicon poeticum antiquæ linguæ septentrionalis]]'' (1913-1916). Endurskoðuð útgáfa á riti Sveinbjarnar Egilssonar, unnin af Finni Jónssyni.
*''Saga af Tristram ok Ísönd, samt Möttuls saga'' (1878). Útgefandi Gísli Brynjúlfsson.
*''Sturlunga saga'', 1-2 (1906-1911). Útgefandi Kristian Kaalund.
Lína 34 ⟶ 39:
 
Digrir sjóðir Fornfræðafélagsins freistuðu danskra fornleifafræðinga, og fór svo að þeir yfirtóku félagið. Hefur það síðan lítið komið að útgáfu íslenskra fornrita.
 
▲Félagið er enn starfandi. Það gefur út tímaritið [[Aarbøger for nordisk Oldkyndighed og Historie]], sem í seinni tíð hefur einkum birt greinar um fornleifafræði.
 
Þjóðhöfðingi [[Danmörk|Danmerkur]] er forseti félagsins, nú drottningin, [[Margrét Þórhildur]].
Lína 39 ⟶ 46:
==Heimild==
*Danska Wikipedian, 21. desember 2007.
*Böðvar Kvaran: ''Auðlegð Íslendinga'' (1995), bls. 300-306 og 394-396.
 
[[Flokkur:Íslenskar bókmenntir]]
Sótt frá „https://is.wikipedia.org/wiki/Hið_konunglega_norræna_fornfræðafélag“