„Píkareska skáldsagan“: Munur á milli breytinga

 

== Stutt yfirlit ==

''Píkaresk skáldsaga'' hefur með tíð og tíma fengið víðari merkingu og er haft um skáldsögur sem eru litaðar af uppátækjasemi og skrautlegum lýsingum. Jafn ólíkar bækur og [[Birtingur]] eftir [[Voltaire]] og [[Skræpótti fuglinn]] eftir [[Jerzy Kosiński]] hafa stundum verið settar í þennan flokk. Bækur sem flokkast undir prakkarasöguna eru oft sögur um [[andhetja|andhetjur]], menn sem eru á einhvern hátt óæðri (litið til stéttar, virðingar o.s.frv.) en þeir sem eru í kringum þá. En vegna prakkaraeiginda í upplagi þá láta persónur prakkarasagna fátt á sig bíta og gefast ekki upp hvað sem yfir dynur. Þetta er þó ekki einhlýtt, því stundum er sagan aðeins fjörleg saga um persónu sem lendir í furðulegum ævintýrum. Föst skilgreining er illfinnanleg.

 

== Orðsifjafræði ==

Uppruni orðsins ''picaro'', sem haft er að viðurnefni og um persónur þær, sem kom fram í þessum prakkarasögum, er á einum stað sögð skyld spænsku sögninni ''picar'', en hún jafngildir þeirri íslensku ''að pikka'': það er að segja maður sem pikkar eða kroppar - hnuplar; gæti sú skýring vel átt við ''el picaro'' í þeirri sögu sem fyrst telst til þessa bókmenntagreinar.

 

== Fyrsta prakkarasagan ==

Sú bók sem er talin setja rásina fyrir prakkarasöguna er [[Lazarus frá Tormes]] (''Lazarillo de Tormes'') eftir ókunnan rithöfund og sem út kom í [[Burgos]] [[1554]]. Vissulega má benda á að [[Satýrikon: grallarasögur|Satýrikon]] eftir [[Petróníus]] eða [[Gullasninn]] eftir [[Apuleius]] geti talist til þessarar bókmenntagreinar, og sjálfsagt má fara enn lengra aftur, en það er með ''Lazarus frá Tormes'' sem hún verður til sem grein, fær vængi og tekur flug. Nokkrum mánuðum eftir að Lazarus kom út í Borges birtist hún aftur, aukin nokkrum innskotsþáttum, í [[Alcala de Henares]]. Og eftir það í allavega útgáfum.

 

== Þróun prakkarasögunnar ==

Sagan um Lazarus var snemma þýdd á aðrar tungur, og innan tíðar breiddist hið nýja skáldsöguform út um Evrópu eins og eldur í sinu. Hafði hún áhrif á franskan, þýskan og enskan skáldskap og má þar nefna bækur eins og [[Tom Jones]] eftir [[Henry Fielding]] og [[Simplicius Simplicissimus]] eftir [[Hans Jakob Christoffel von Grimmelshausen]]. Saga Lazarusar hafði töluverð áhrifa á [[Miguel de Cervantes]] og hann skrifaði söguna [[Króksi og Skerðir]] (''Rinconete y Cortadillo'') undir áhrifum frá Lazarusi, og finna má píkareskt handbragð á [[Don Kíkóti|Don Kíkóta]]. Nýlegar skáldsögur sem flokkast gætu undir prakkarasögur eru: [[Pascual Duarte og hyski hans]] eftir [[Camilo José Cela]] og [[Blikktromman]] eftir [[Günter Grass]].

 

== Heimildir ==

* Eftirmáli [[Guðbergur Bergsson|Guðbergs Bergssonar]] að þýðingu sinni á ''Lazarus frá Tormes''