„Kristni“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
Ekkert breytingarágrip
Merki: Breyting tekin til baka Sýnileg breyting
m Tók aftur breytingar 182.2.70.22 (spjall), breytt til síðustu útgáfu Comp.arch
Merki: Afturköllun
Lína 1:
[[Mynd:CompositeJesus.JPG|thumb|right|Ýmsar Kristsmyndir.]]
'''Kristni''' er [[eingyðistrú]] af [[Abrahamísk trúarbrögð|abrahamískum stofni]]. Upphafsmaður trúarbragðanna og sá sem þau eru kennd við var [[Jesús|Jesú frá Nasaret]] sem meðal kristinna manna er kallaður Jesús [[Kristur]]. Kristni er stærstu [https://mgmklub.co/ slot] trúarbrögð heims, með um 2,5 milljarða fylgjenda.<ref>{{Cite web|title=World's largest religion by population is still Christianity|url=https://countrymeters.info/en/World#religion|access-date=1 January 2020|website=Countrymeters|language=en-US}}</ref> Kristnir eru í meirihluta í 157 löndum heims.<ref>[[Pew Forum|The Pew Forum on Religion and Public Life]]. December 2012. "[https://assets.pewresearch.org/wp-content/uploads/sites/11/2014/01/global-religion-full.pdf The Global Religious Landscape: A Report on the Size and Distribution of the World's Major Religious Groups as of 2010]." DC: Pew Research Center. [https://www.pewforum.org/2012/12/18/global-religious-landscape-exec/ Article].</ref> Kristnir trúa því að Jesús hafi verið sá [[messías]] sem [[Hebreska biblían]] (sem þeir kalla [[Gamla testamentið]]) boðar að muni koma. Flestir kristnir söfnuðir trúa því að hann hafi verið sonur [[guð]]s og risið upp frá dauðum, svo að þeir sem á hann trúi öðlist [[eilíft líf]]. Sagt er frá lífi hans og boðskap í [[Nýja testamentið|Nýja testamentinu]], sem er síðari hluti [[Biblían|Biblíunnar]], trúarrits kristinna manna.<ref>{{harvnb|Woodhead|2004|p=n.p}}</ref>
 
Kristni er fjölbreytt trúarbrögð með mörg afbrigði. Henni er gjarnan skipt í [[Vesturkirkjan|vesturkirkju]] og [[Austurkirkjan|austurkirkju]], en hún skiptist líka eftir afstöðu söfnuða gagnvart guðfræðilegum [https://olbcrash.site/ slot] atriðum eins og [[réttlæting (guðfræði)|réttlætingu og eðli frelsunarinnar]], [[kirkjufræði]], [[prestvígsla|prestvígslum]] og [[kristsfræði]]. [[Trúarjátning]]ar flestra [[listi yfir kristna söfnuði|kristinna söfnuða]] ganga út frá því að Jesús hafi verið [[sonur Guðs]] sem [[boðun Jesú|boðaði trú]], [[píslarsagan|þoldi píslir]] og var [[krossfesting|krossfestur]], en [[upprisa|reis upp frá dauðum]] til að [[frelsun|frelsa]] mannkynið, sem er kallað [[fagnaðarerindið]]. Viðurkenndu [[guðspjall|guðspjöllin]] fjögur; [[Matteusarguðspjall]], [[Markúsarguðspjall]], [[Lúkasarguðspjall]] og [[Jóhannesarguðspjall]], segja frá lífi og boðskap Jesú, en Gamla testamentið myndar bakgrunn þeirra.
 
[[Saga kristni|Upphaf kristinnar trúar]] má rekja til sértrúarsafnaðar gyðinga á tímum [[annað musterið|annars musterisins]] í Jerúsalem, í rómverska skattlandinu [[Júdea|Júdeu]] á [[1. öldin|1. öld]]. [[Lærisveinar Jesú]] og fylgismenn þeirra [http://layananbri.id/ slot] breiddu trúna út um [[Mið-Austurlönd]] og til [[Evrópa|Evrópu]], [[Anatólía|Anatólíu]], [[Mesópótamía|Mesópótamíu]], [[Suður-Kákasus]], [[Egyptaland]]s og [[Eþíópía|Eþíópíu]]. Þrátt fyrir ofsóknir á hendur kristnum mönnum fyrstu aldirnar í [[Rómaveldi]] dró trúin að sér fólk utan gyðingdómsins sem varð til þess að hún fjarlægðist hefðir [[gyðingar|gyðinga]]. Eftir [[fall Jerúsalem]] árið [[70]], sem markar endalok tímabils annars musterisins, greindist kristni enn frekar frá [[gyðingdómur|gyðingdómi]]. [[Konstantínus mikli]] gerði kristni löglega í Rómaveldi með [[Mílanótilskipunin]]ni árið 313. Hann boðaði líka [[kirkjuþingið í Níkeu]] árið 325 þar sem kristnin mótaðist í þá mynd sem varð [[ríkiskirkja Rómaveldis]] árið 380. Fram til 313 er talað um „stórkirkjuna“, áður en stóru klofningarnir áttu sér stað. Í [[frumkristni]] voru samt til kristnir klofningshópar eins og [[gnostík]]erar og [[kristnir gyðingar]]. Eftir [[kirkjuþingið í Efesos]] 431 klofnaði kirkjan í austur- og vesturkirkju og eftir [[kirkjuþingið í Kalkedónos]] 451 klauf [[austræni rétttrúnaðurinn]] sig frá vegna deilna um [[kristsfræði]]. Í [[kirkjusundrungin]]ni árið 1054 klofnaði kirkjan í [[rétttrúnaðarkirkjan|rétttrúnaðarkirkjuna]] og [[kaþólska kirkjan|kaþólsku kirkjuna]] vegna deilna um vald [[páfi|páfans]] í Róm. Á 16. öld klufu margir [[mótmælendatrú|mótmælendasöfnuðir]] sig frá kaþólsku kirkjunni í kjölfar [[siðaskiptin|siðaskiptanna]] vegna ýmissa guðfræðilegra og kirkjufræðilegra álitamála. Kristni lék stórt hlutverk við mótun [[vestræn menning|vestrænnar menningar]] frá [[síðfornöld]] og fram á [[miðaldir]].<ref>''Religions in Global Society''. p. 146, Peter Beyer, 2006</ref><ref name="Cambridge University Historical Series">Cambridge University Historical Series, ''An Essay on Western Civilization in Its Economic Aspects'', p. 40: Hebraism, like Hellenism, has been an all-important factor in the development of Western Civilization; Judaism, as the precursor of Christianity, has indirectly had had much to do with shaping the ideals and morality of western nations since the christian era.</ref><ref name="Caltron J.H Hayas">Caltron J.H Hayas, ''Christianity and Western Civilization'' (1953), Stanford University Press, p. 2: "That certain distinctive features of our Western civilization—the civilization of western Europe and of America—have been shaped chiefly by Judaeo – Graeco – Christianity, Catholic and Protestant."</ref><ref name="Fred Reinhard Dallmayr">Fred Reinhard Dallmayr, ''Dialogue Among Civilizations: Some Exemplary Voices'' (2004), p. 22: Western civilization is also sometimes described as "Christian" or "Judaeo- Christian" civilization.</ref> Í kjölfar [[landafundatímabilið|landafundanna]] breiddist kristni út til [[Ameríka|Ameríku]], [[Eyjaálfa|Eyjaálfu]], [[Afríka|Afríku]] og [[Asía|Asíu]] með markvissu [[trúboð]]i.<ref name="Spread">{{cite book|url = https://books.google.com/books?id=g2AtOlJMPTUC&pg=PA52|title =Muslim-Christian Relations|publisher = Amsterdam University Press|quote=The enthusiasm for evangelization among the Christians was also accompanied by the awareness that the most immediate problem to solve was how to serve the huge number of new converts. Simatupang said, if the number of the Christians were double or triple, then the number of the ministers should also be doubled or tripled and the role of the laity should be maximized and Christian service to society through schools, universities, hospitals and orphanages, should be increased. In addition, for him the Christian mission should be involved in the struggle for justice amid the process of modernization.|access-date = 18 October 2007|isbn = 978-90-5356-938-2|year = 2006}}</ref><ref name="Charity">{{cite book|url = https://books.google.com/books?id=WmuV6g0yR3sC&pg=PA77|page=77|author=Fred Kammer|title =Doing Faith Justice|publisher = [[Paulist Press]]|quote=Theologians, bishops, and preachers urged the Christian community to be as compassionate as their God was, reiterating that creation was for all of humanity. They also accepted and developed the identification of Christ with the poor and the requisite Christian duty to the poor. Religious congregations and individual charismatic leaders promoted the development of a number of helping institutions-hospitals, hospices for [[Christian pilgrimage|pilgrims]], orphanages, shelters for unwed mothers-that laid the foundation for the modern "large network of hospitals, orphanages and schools, to serve the poor and society at large."|access-date = 18 October 2007|isbn = 978-0-8091-4227-9|date = 1 May 2004}}</ref><ref name="Service">{{cite book|url = https://books.google.com/books?id=dz_EM2ofIb4C&pg=PA132|title =Christian Church Women: Shapers of a Movement|publisher = Chalice Press|quote=In the central provinces of India they established schools, orphanages, hospitals, and churches, and spread the gospel message in zenanas.|access-date = 18 October 2007|isbn = 978-0-8272-0463-8|date = March 1994}}</ref>
 
Fjórar stærstu greinar kristni eru rómversk-kaþólsk trú (1,3 milljarðar/50,1%), mótmælendatrú (920 milljónir/36,7%), rétttrúnaðarkirkjan (230 milljónir) og kirkjur austræna réttrúnaðarins (62 milljónir). Rétttrúnaðarkirkjur eru samanlagt 11,9% kristinna.<ref>{{cite journal |title=Christian Traditions |journal=Pew Research Center's Religion & Public Life Project |date=19 December 2011 |url=https://www.pewforum.org/2011/12/19/global-christianity-traditions/ |quote=About half of all Christians worldwide are Catholic (50%), while more than a third are Protestant (37%). Orthodox communions comprise 12% of the world's Christians.}}</ref><ref name="CSGC2019">{{cite web |title=Status of Global Christianity, 2019, in the Context of 1900–2050 |url=https://www.gordonconwell.edu/wp-content/uploads/sites/13/2019/04/StatusofGlobalChristianity20191.pdf?__cf_chl_jschl_tk__=dbc877fea75b25fc6737b0fd6bd1d6bd5d4e0119-1589502882-0-AWKZpJ8Cde9iLLQo_A-22M_6Yx_NzYkoJXkWheGxqt79XJKGAsGe9toy2d0WPGwhF-35Z5iB65LQsTW3m1PdGbFd6Pz1FN8-LTUPA-7p3VA9qU1sUJgKAyskRYjdAd0nnbE1K-Hekmpb1HvqRyiyTVMvdoiAQgbQ-x1tFESeE7IEPbEr0ePTUaTOq_G4kXbl8tty1gBEzw8IXz3nc987229mqJBKaNGFMSVFhwIzaLKjTkv5qbwuKBmYwZgAVO2HRopF4H-YG7QxTS3V8NgWvWxvKHSwzN3xPcJXwStewDjYL9XE7FUB8bncjdGvSFX_yA3OZlfXOAqatMcH3w0Jebe-r7HC14HXVGSUPzjxATzH3krdCRrsVQ5T_N3AEDXA-TDldZcNJpl_EpuDcfobDniMsNiSbFzIH6EuBv7Vy4aP |publisher=Center for the Study of Global Christianity}}</ref> Þúsundir minni safnaða eru til, þrátt fyrir tilraunir til sameiningar.<ref name="BBC">{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-45877584|title=Orthodox Church split: Five reasons why it matters|last=Peter|first=Laurence|date=17 October 2018|access-date=17 October 2018|publisher=BBC}}</ref> Þótt aðild að kristnum söfnuðum hafi minnkað á Vesturlöndum er kristni enn ríkjandi trúarbrögð í heimshlutanum þar sem um 70% telja sig kristna.<ref name="Global Christianity">{{cite web|author=Analysis |url=http://www.pewforum.org/Christian/Global-Christianity-exec.aspx |title=Global Christianity |publisher=Pew Research Center |date=19 December 2011 |access-date=17 August 2012}}</ref> Auk þess fer fjöldi kristinna vaxandi í Asíu og Afríku.<ref>[https://www.pewforum.org/2011/12/19/global-christianity-exec/ Pew Research Center]</ref> Kristnir menn sæta ofsóknum sum staðar í heiminum, einkum í [[Mið-Austurlönd]]um, [[Norður-Afríka|Norður-Afríku]], [[Suður-Asía|Suður-Asíu]] og [[Austur-Asía|Austur-Asíu]].<ref name="BBC genocide 2019 BBC">[https://www.bbc.com/news/uk-48146305 "Christian persecution 'at near genocide levels'".] ''[[BBC News]]''. 3 May 2019. Retrieved 7 October 2019.</ref><ref name="Wintour 2019 Guardian">[https://www.theguardian.com/world/2019/may/02/persecution-driving-christians-out-of-middle-east-report Wintour, Patrick. "Persecution of Christians coming close to genocide' in Middle East – report".] ''[[The Guardian]]''. 2 May 2019. Retrieved 7 October 2019.</ref>